of waardigheid van een element is het getal, dat aangeeft het aantal waterstofatomen (of gramatomen) waarmede één atoom (of één gramatoom) zich kan verbinden (negatieve waardigheid) of het aantal waterstofatomen, dat het in zijn verbindingen kan vervangen (positieve waardigheid). Zo is chloor één waardig (univalent), zuurstof tweewaardig (bivalent), stikstof driewaardig (.trivalent), wegens de verbindingen HCl, H20 en NH3.
Voorts zijn natrium, calcium en aluminium resp. één-, twee- en driewaardig wegens Na20, CaO, Al2O3, waar het metaalatoom 1, 2 of 3 waterstofatomen vervangt. De meeste elementen hebben meer dan één valentie (z; chloor). Chloor kan zowel éénwaardig negatief (HCl, NaCl enz.) zijn tegenover waterstof als éénwaardig (naast drie-, vijf- en zevenwaardig) positief tegenover zuurstof (Cl20, HCIO). De maximale (positieve) valentie tegenover zuurstof (nog beter tegenover fluor) is gelijk aan het nummer van de kolom in het periodiek systeem. (Verg. ook nog de elementen uit de achtste groep, waar alleen bij Os en Ru deze maximale valentie is gerealiseerd.) De valentie tegenover waterstof is nooit hoger dan 4, terwijl verbinding met waterstof slechts in de 5de~7de groep werkelijk de negatieve valentie, in de 1ste-3de groep evenwel de positieve valentie aangeeft. Naast deze formele stoechiometrische waardigheid is er een nauw verwante electrochemische waardigheid, die gelijk is aan het aantal elementaire ladingen van het ion. De valentie of waardigheid van een atoom in de zin van het aantal chemische bindingen (z chemische binding), die het kan vormen, is een geheel ander begrip. Bij de uit ionen opgebouwd te denken verbindingen treedt dan het coördinatiegetal naar voren, dit is in NaCl voor beide deeltjes 6. In het [ SiF6]2_-ion zijn alle zes de fluorionen op precies gelijke wijze gebonden (en analoog aan SiF4); het heeft dus ook geen zin hier te spreken bij het silicium-atoom (ion) van een hoofdvalentie 4 (= de lading) en nevenvalentie 6. Bij de atoombinding is ook het aantal bindingen niet gelijk aan de eerstgenoemde stoechiometrische waardigheid. Zo vormt in NH4Cl de stikstof geen vijf bindingen en ook geen drie, maar vier en het aanwezige [NH4]+-ion is gelijk in structuur aan het iso-electronische CH4 molecule. Het woord nevenvalentie (krachten) wordt ook wel gebruikt om de Van der Waals-wisselwerking aan te duiden tussen moleculen, bijv. tussen twee moleculen alkohol, die zelf uit door atoombindingen (hoofdvalenties) samengebonden atomen bestaan.PROF. DR J. A. A. KETELAAR
Lit.: G. Schwarzenbach, Allgem. u. anorg. Chemie (Stuttgart 1948), blz. 94 e.v.
