Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 06-08-2022

Stratigrafie

betekenis & definitie

is de kennis van de chronologische opeenvolging van de gesteentelagen, waaruit onze aardkorst is opgebouwd. De ouderdom van de aardkorst wordt tegenwoordig op ca twee milliard jaar geschat en sedert de tijd, dat de eerste stollingsgesteenten van deze korst gevormd werden, zijn er onder de invloed van zon, wind en water, door vulkanische uitbarstingen en door de werking van dieper gelegen magma tal van verschillende afzettings- en stollingsgesteenten ontstaan, waarvan men de relatieve ouderdom op verschillende wijzen kan vaststellen.

Eén van de meest voor de hand liggende methoden is die van de superpositie: een jonger sediment zal gewoonlijk boven op een ouder komen te liggen en wanneer men dus een aantal gesteentelagen in een zgn. stratigrafisch profiel (z geologische profielen) boven elkaar ziet liggen, kan men meestal aannemen, dat de bovenste laag de jongste is. Dit gaat evenwel niet altijd even mooi op: in landstreken, waar gebergtevorming heeft plaats gehad, kan het bijv. gebeuren, dat de plooiingsbeweging gehele laagpakketten ondersteboven heeft gekeerd, zodat nu de jongste lagen onderaan zijn komen te liggen. Een andere methode is ons gegeven in het verschil in fossieleninhoud der sedimenten. Aan het eind van de 18de eeuw werd vastgesteld, dat men de gesteentelagen niet alleen in Midden-Duitsland doch ook in andere landen steeds weer tot bepaalde groepen en formaties kon samenvatten. Uit deze ontdekkingen begon zich het inzicht in de bouw en de historie van de aardkorst te ontwikkelen. Men verdeelde haar wordingsgeschiedenis in een aantal tijdperken, stelde gidsfossielen op voor de afzettingsgesteenten uit die verschillende tijden en verkreeg ten slotte een in grote trekken over de gehele aarde bruikbare indeling (zie tabel).Als een van de beroemdste grondleggers van de principes der stratigrafie moet genoemd worden de Engelse ingenieur William Smith (1769-1839).

Om de ouderdom van een gesteente te bepalen, zal men zich soms van nog andere methoden dan die van superpositie en fossielendeterminatie moeten bedienen. Lang niet overal worden goede fossielen gevonden en voor de alleroudste lagen, waarin nog in het geheel geen fossielen voorkomen (4 palaeontologie), is men op andere methoden aangewezen. Voor de oude stollingsgesteenten tracht men gebruik te maken van het gehalte aan radio-actieve bestanddelen, die, zoals bekend, langzaam en met constante snelheid uiteenvallen in niet-radio-actieve componenten en waarvan er dus in jongere gesteenten een groter percentage ongesplitst moet worden aangetroffen dan in de oudere. Ook is dit één der wegen om de absolute ouderdom van de gesteenten, uitgedrukt in jaren, te benaderen. Doch het is nog een zeer ingewikkeld probleem, dat veel nadere studie vereist. De stratigrafie is één van de belangrijkste hulpwetenschappen voor de geologie; zij geeft een inzicht in de geschiedenis van de aardkorst en zij levert de onmisbare gegevens voor het ontwarren van de structuur van ingewikkelde gebieden. Het is duidelijk dat men zonder een grondige kennis van de stratigrafie bijv. nooit in staat zou zijn geweest de bouw van een plooiingsgebergte als de Alpen te leren begrijpen.

< >