Engels ontdekkingsreiziger (Jordans, Somerset, 4 Mei 1827 - bij Bath 15 Sept. 1864), werd het eerst bekend door zijn reis met Burton in 1857 in tropisch Afrika. Van Bagamojo uit bereikten zij in Febr. 1858 het Tanganjika-Meer.
Wegens ziekte van Burton trok Speke alleen noordwaarts en ontdekte het Victoria-Meer, dat hij van 1860-1863 verder verkende, en de afvloeiing, die een bronrivier van de Nijl bleek te zijn.Hij beschreef deze rivier tot Gondokoro en liet toen het verdere onderzoek over aan Baker, die hij daar ontmoette. Baker en vooral Stanley hebben Speke in de hoogste mate geprezen.
Bibl.: Journal of the Discovery of the Source of the Nile, 2 dln (London 1863).
