Frans socialist (Parijs 19 Sept. 1791 - Courtry bij Parijs 29 Juli 1832), nam deel aan revolutionnaire samenzweringen tegen de regering van Lodewijk XVIII en werd bij verstek ter dood veroordeeld. Na het mislukken van deze carbonarische beweging werd Bazard een volgeling van Saint-Simon.
Met Olinde Rodrigues en Enfantin hield hij sinds Dec. 1828 elke veertien dagen voordrachten over de denkbeelden van Saint-Simon, welke later als Exposition de la doctrine de Saint-Simon werden uitgegeven en als de authentieke uiteenzetting van de Saint-Simonistische theorie worden beschouwd. Bazard heeft het grootste aandeel in deze voordrachten gehad en heeft ook de tekst er van voor het afdrukken gecorrigeerd. In Nov. 1831 scheidde Bazard zich van de Saint-Simonistische school af, omdat deze de uiterst radicale denkbeelden van Enfantin over de verhouding tussen de geslachten onderschreef.Bazard critiseerde rationalisme en intellectualisme en beschouwde de mens als een sociaal verschijnsel, handelende'onder de collectieve dwang der maatschappij. Voor het onderzoek der maatschappelijke verschijnselen, welke in wezen een eenheid vormen, acht hij de historische methode nodig. Deze toont aan, dat de mensheid voortdurend vooruitgaat. Zijn geschiedbeschouwing is dan ook geheel deterministisch, waarbij hij als laatste oorzaak tot een Godsbegrip komt,datechter zelf aan de onveranderlijke wetten der ontwikkeling is onderworpen. In de geschiedenis ziet hij een afwisseling van organische en critische tijdvakken. De organische tijd, waarin het Griekse en Romeinse heidendom bloeide, werd gevolgd door de critische tijd, waarin het Christendom ontstond.
Daarna treedt een organische periode in, waarin Katholicisme en feudaliteit domineren. Sedert Luther is een nieuwe critische periode begonnen, welke zal eindigen met de overwinning van het Saint-Simonisme (d.i. collectivisme). Organisch is de tijd, waarin het individu sociaal denkt en handelt, terwijl in een critische tijd een individualistisch anarchisme heerst.
De definitieve vorm der maatschappij zal die van de associatie zijn, waarin de productie en de cultuur geheel sociaal zullen zijn. Bazard formuleert een klassenstrijdtheorie, welke slechts geldt voor de tijd, voorafgaande aan de associatie. Hij ziet in ,,de uitbuiting van de ene mens door de andere” evenwel een historisch verschijnsel en niet ook een noodzakelijke factor der maatschappelijke ontwikkeling, zoals Marx.
In zijn economische critiek betrekt Bazard in de eerste plaats de vrije concurrentie en de erfelijke eigendom. Deze samen leidden tot de uitbuiting van de arbeiders door de kapitalisten. Door deze tegenstelling te formuleren breidde Bazard de theorie van Saint-Simon uit, die kapitalisten en arbeiders nog als „industriels” samenvatte in tegenstelling tot hen, die op geen enkele wijze nuttig werk doen.
Voor de toekomst wenst Bazard, dat de productiemiddelen in handen der gemeenschap zullen zijn. Een grote rol in deze gemeenschap zal de centrale bank vervullen, welke het gehele productie-apparaat bezit en regelt. De staat produceert, regeert niet meer, is geheel een associatie van producenten. Ieder krijgt het werk, dat hem op grond van zijn bekwaamheid toekomt en ontvangt loon overeenkomstig zijn prestaties.
MR s. MOK
Bibl.: Religion saint-simonfenne. Discussions morales, politiques et religieuses. Première partie. Relation des hommes et des femmes, mariage, divorce (1832); Lettre & Monsieur le Président de la Chambre des Députés (1 Oct. 1830).
L.it.: Doctrine de Saint-Simon, Exposition, première année, 1829 (nouv. éd. par C. Bouglé et Elie Halévy, 1924), voortreffelijke uitg., met zeer uitvoerige inleiding en noten; W. Spühler, Der Saint-Siroonismus, Lehre und Leben von Saint-Amand Bazard, Diss. (Zürich 1926) (met bibliogr.); H. R. d’Allemagne, I.es Saint-Simoniens 1827-1837 (1930) (met portretten); S. Charléty, Histoire du Saint-Simonisme 1825-1864 (1931) (met bibliogr. en portretten).
