Frans theoloog (Chartres 19 Oct. 1625 - Parijs 16 Nov. 1695), is de wijsgeer van Port Royal. Met Antoine Arnauld schreef hij La logique ou l’art de penser (1659), eveneens met Arnauld en Pascal bestreed hij de Jezuïeten in hun moraal; de Lettres provenciales van laatstgenoemde bevatten vele gegevens door Nicole verstrekt en zelf schreef deze, in navolging van Pascal, Lettres sur l’hérésie (1664).
Hij deelde de ballingschap van Arnauld in België, maar keerde in onvoorwaardelijke onderwerping aan de aartsbisschop van Parijs in het vaderland terug. Als Jansenist bestreed hij het Calvinisme.Bibl.: Essais de morale, 4 dln (1671-’78), met Continuation dl 5-9 (1687-1700, laatste dl posthuum), uitg. in 10 dln (1702), in 13 dln (1714- 15), met 14de dl in 2 bdn, waarin Vie de N. d. de abbé C. P. Goujet, 1732), in 25 dln (1741); Œuvres philosophiques et morales, publ. p. G. Jourdain (Paris 1845).
Lit.: G. A. Sainte-Beuve, Port-Royal IV (1859) ; R. Schenk, Die Verstands- u. Urteilsbildung in ihrer Bedeutung fur die Erziehung bei N. (1908); H. Brémond, Hist. lit. du sentiment religieux IV (1923); E.
Thouverez, P. N. (Paris 1926); Le Breton Grandmaison, P. N. et la civilité chrétienne (1946); W. v. Leyden, Locke and N., in: Sophia XVI (Padua 1948).
