is de naam van twee ROOMS-DUITSE keizers.
Leopold I
(9 Juni 1640 - Wenen 5 Mei 1705; regeerde 1658-1705), tweede zoon van keizer Ferdinand III, was aanvankelijk voor de geestelijke stand bestemd en bleef zijn hele leven aan de leiband van Jezuïetische biechtvaders lopen. Hij bezat muzikale begaafdheid, vervaardigde zelfs niet onverdienstelijke composities. Tijdens zijn regering rees de monarchie, die langzamerhand uit de Habsburgse erflanden ontstaan was, tot de betekenis van een Europese grote mogendheid omhoog. Nadat Leopold in de Noordse oorlog van 1655-1660 Polen tegen Zweden ondersteund had, begon hij in 1662 als gevolg van de Zevenburgse troontwisten zijn eerste Turkenoorlog. Deze eindigde nog met de nadelige Vrede van Vasvar (10 Aug. 1664). In het volgende jaar echter kreeg hij, door het uitsterven van de laatste regerende zijlijn van het Huis Habsburg, Tirol en daarmee alle Oostenrijkse erflanden in handen. Zijn inmenging in de Frans-Hollandse oorlog van 1672 bracht hem weinig gewin, omdat de Republiek in 1678 de afzonderlijke Vrede van Nijmegen sloot. Het gevolg daarvan was, dat hij zich niet verzetten kon tegen Lodewijks XIV’s overwicht in West-Europa (Chambres de Réunion. Wapenstilstand van Regensburg 1684). Middelerwijl was ten gevolge van zijn kras Contra-reformatorisch streven in West-Hongarije een opstand uitgebroken onder graaf Tököly (z Hongarije, geschiedenis). In 1683 waren de Turken Tököly te hulp gekomen. Zij belegerden twee maanden lang Wenen, maar werden door de keizerlijken samen met de Polen onder Johan Sobieski verslagen in de slag bij de Kahlenberg. Nu begon de opkomst van Oostenrijk. Terwijl het in de Negenjarige Oorlog (16881697) die na het Groot Verbond van Wenen gevoerd werd, samen met Brandenburg en andere rijksvorsten, Spanje, de Republiek, Zweden, Savoye, de Paus en Engeland, de voortgang van Lodewijk XIV aan de Rijn en in Italië stuitte, voerden ’s keizers veldheren, onder wie vooral prins Eugenius van Savoye uitblonk, een bijzonder succesvolle strijd tegen de Turken, zodat bij de Vrede van Karlowitz (26 Jan. 1699) geheel Hongarije behalve het Banaat van Temesvar, benevens Zevenburgen en Slavonië aan het Huis Habsburg kwamen. De aanspraken, die Leopold I op grond van zijn huwelijk met Margaretha Theresia, tweede dochter van de Spaanse koning Philips IV, op de Spaanse successie maakte ten behoeve van zijn tweede zoon aartshertog Karel (z Karel VI), leidden in 1701 tot een nieuwe grote oorlog tegen Frankrijk, waarin hij het groot succes bij Hochstädt (1704) nog beleefde.
DR J. S. BARTSTRA
Lit.: Scheichl, L. I u. d. oesterr. Politik währ. d. Devolutionskrieges (1888); v. Heigel, Neue Beitr. zur Charakteristik L.s I (Sitzungsber. d. bayr. Akad. d. Wiss. 1890); Pribram, Die Heirat Kaiser L.’s I m. Margareta Theresia von Spanien (1891); Erdmannsdörfer, Deutsche Gesch. 1648-1740 (2 dln, 1892/93); A. Huber, Gesch. Oesterreichs, dl 6 d. O. Redlich (1921); Uhrlirz, Handb. d. Gesch. Oesterr. u. seiner Nachbarländer, Böhmen u. Ungarn (dl 1, 1927).
Leopold II
(Wenen 5 Mei 1747 - i Mrt 1792; regeerde 1790-1792), derde zoon van Frans I en Maria Theresia, volgde zijn vader in 1765 als groothertog van Toscane op en heet als zodanig Leopold I. Hij voerde er een aantal hervormingen in in de geest van het „Verlicht Despotisme” (afschaffing van de Inquisitie en verbetering van het strafrecht). Toen zijn broeder Jozef II in 1790 kinderloos stierf, volgde hij hem in de Oostenrijkse erflanden en als keizer op. Zijn tweede zoon Ferdinand III werd groothertog van Toscane. In de twee jaar van zijn regering deed Leopold II zijn best om de moeilijkheden, veroorzaakt door de staatkunde van zijn broeder, de baas te worden. De oproeren in de Zuidelijke Nederlanden en Hongarije werden onderdrukt. Door de handige Conventie van Reichenbach (27 Juli 1790) bereikte hij toenadering tot Pruisen en het échec van de politiek van Frederik Willem U’s minister Hertzberg. De Turkenoorlog beëindigde hij door de Vrede van Sistow (4 Aug. 1791), waarbij Belgrado en Walachije teruggegeven werden. Ofschoon Leopold een broer van Marie Antoinette was, paste het niet in het kader van zijn verstandige en realistische politiek om te interveniëren in de loop der Franse revolutie. Wel sloot hij een defensief bondgenootschap met Pruisen gedurende de bijeenkomst te Pillnitz (25-27 Aug. 1791), zodat zijn oudste zoon en opvolger Frans II althans niet alleen stond, toen hem door Frankrijk de oorlog verklaard werd. Sinds 1765 was Leopold met Marie Louise van Spanje gehuwd, uit welk huwelijk zestien kinderen geboren werden (z Habsburg, geslachtslijst).
DR J. S. BARTSTRA
Lit.: A. Wolf und v. Zwiedineck-Südenhorst, Oesterr. u. Maria Theresia, Joseph II und L. II (1884); v. Sybel, Kaiser L. II (Kleine hist. Sehr. 1897); A. Schultze, Kaiser L. II u. die franz. Revolution (1899); Von Heigel, Deutsche Gesch. v. Tode Friedrichs d. Groszen bis z. Auflösung d. Alten Reichs (2 dln, 1899-1911)
