Italiaans prozaschrijver (Oneglia 21 Oct. 1846 - Bordighera 12 Mrt 1908), werd opgeleid tot officier en streed mee in de slag bij Custozza in 1866.In 1867 werd hij directeur van de te Florence verschijnende Italia Militare. Het jaar daarop publiceerde hij zijn Bozzetti della Vita militare (Schetsen uit het soldatenleven), die hem buitengewoon populair maakten en die, als veel van zijn latere werk, sterk sentimenteel zijn, maar anderzijds soms van fijne komische geest getuigen.
Wat hem ontbrak was grote vindingsgave, waarop zijn vele middelmatige Novelle strandden. Na zijn ontslagneming uit het leger — hij had nog de verovering van Rome in 1870 meegemaakt — helde hij veeleer naar het socialisme over. Op vele reizen vond hij dankbare observatiestof, en verwerkte deze in reisverhalen als La Spagna (Spanje), L’Olanda (Nederland; in 1874 verschenen en weldra in het Nederlands vertaald), II Marocco, Costantinipoli, Sull’Oceano (Op de Oceaan), Ricordi di Parigi (Herinneringen aan Parijs), Ricordi di Londra (Herinneringen aan Londen), alle levendige relazen van iemand die op reis ontvangen indrukken plastisch weet weer te geven. Men verweet hem echter, geen rijk en welomlijnd innerlijk leven te bezitten, en onvermogen om bij zijn lezers verheven gedachten en gevoelens op te wekken. Als antwoord op deze critiek zette hij zich in enige romans aan de studie der sociale kwestie. Zijn vermaardste werk is Cuore (Het hart, 1886), een verhaal uit het schooljongensleven, met sterk patriottische en niet weinig sentimentele inslag (in Nederland als „Een Jongensleven” vertaald), dat op het eind der eeuw enorme opgang maakte. Evenals daarin, verbond hij ook in zijn later Alle porte d’Italia (Aan de poorten van Italië) de loutere vertelling met het verslag van historische feiten. In La Carrozza di tutti (De koets voor alleman) beeldt hij het leven bekeken aan de passagiers van een tramwagen uit; in L'Idioma gentile komt hij voor zuiver gebruik der moedertaal op.
MR H. VAN DEN BERGH
Lit.: N. Vaccaluzzo, E. de A. (Catania 1921); M. Mosso, I tempi del Cuore (Milano 1925); B. Croce inLett. della nuova Italia, dl III (Bari 1929); G. Mazzoni in Nuova Antologia (1 Juli 1932).
