een 32.891 ha grote gemeente (op één na de grootste gemeente van Nederland) in Gelderland, met (1949) 44.104 inw., waarvan (1949) 65,1 pct Ned. Herv., 21,4 pct Geref., 5,6 pct R.K., 2,4 pct andere kerkgenootschappen en 5,5 pct zonder kerkgenootschap.
De bodem bestaat vrijwel geheel uit zand en is voor slechts ca ⅓ gedeelte cultuurgrond. Het oostelijke en grootste deel der gemeente ligt op de Veluwe en bestaat uit bossen, zandverstuivingen en heidevelden; het lagere, westelijke deel, gelegen in de Gelderse Vallei, heeft gemengde landbouwbedrijven, in welke de kippen-, vee- en varkenshouderij een grote plaats inneemt. Tot deze gemeente behoren de dorpen Ede, met de buurtschappen Maanen, Veldhuizen, Doesburgerbuurt, Wekerom, de Ginkel; Bennekom met de buurtschappen Nergena, de Kraats, Hoekelum, de Heide; Lunteren met de buurtschappen Meulunteren, de Valk, Overwoud, Nederwoud, Walderveen, De Fliert, de Veenen; Otterlo met de buurtschappen Eschoten, Westeneng, Hoenderlo (gedeeltelijk), Deelen, Reemst; Geld. Veenendaal met de Klomp, Benedeneind, de Kade; en voorts de dorpen Harskamp en Ederveen. De dorpen Ede, Bennekom en Lunteren, inz. de beide laatstgenoemde, zijn villadorpen en middelpunten van toerisme.Het dorp Ede telde in 1949: 16.120 inw. en is gelegen aan de spoorlijn Utrecht - Arnhem en aan de autobuslijn Ede-Barneveld-Amersfoort, die de nog niet herstelde spoorwegverbinding vervangt. Voorts is er een autobusverbinding met Arnhem, Wageningen, Harderwijk, Apeldoorn, Veenendaal en Utrecht. Een voornaam middel van bestaan is de industrie. Bekend is de grote rayonfabriek van de A.K.U. (plm. 2000 arbeiders). Voorts zijn in Ede gevestigd carrosserie-, metaal-, ijzer-, klein- en grootmeubelfabrieken, houtbewerkingsbedrijven etc. In het dorp Ede is (evenals in Bennekom) een belangrijke zuivelfabriek gevestigd. Ook is er een eierenmarkt en een groenteveiling. Naast tal van lagere scholen zijn er een H.B.S. en Gymnasium, een Christelijke en openbare U.L.O.-school, een Chr. school voor buitengewoon lager onderwijs, een Chr. Nijverheidsschool, een Chr. lagere landbouw- en een Chr. lagere landbouwhuishoudschool. Vermelding verdient voorts nog het fraaie openluchttheater. Tenslotte herbergt Ede in diverse kazernes een groot garnizoen, terwijl te Harskamp het militair schietkamp is gelegen.
Lit.: Geschied, van E., I Het kerspel Ede (1933), II Het Ambt en de gemeente Ede (1939), beide uitg. v. d. Ver. Oud-Ede; H. J. van Eck, Boeren en fabrieksarbeiders, een sociographie van de gem. Ede (1938).
