(Z kennisleer) is toevalligheid, wisselvalligheid in tegenstelling tot strenge noodzakelijkheid. Het contingente of problematische oordeel heeft de vorm: S kan P zijn, het apodictische of noodzakelijke oordeel daarentegen: S moet P zijn.
In het algemeen is iets contingent, dat uit het verband valt, dat niet past in een bepaalde vaste samenhang, dat niet van te voren afgeleid en voorzien kan worden. Een wetenschappelijke theorie, die niet in het tot dan gehuldigde geheel van theorieën past, is contingent. Volgens Boutroux bepalen verder de heersende wetten de wereld niet volledig, zodat er ruimte is voor afwijkingen en variaties. Voor Spinoza is de contingentie in de wereld echter slechts schijnbaar en een gebrek van onze kennis: als wij meer wisten, zou de noodzakelijkheid van alles blijken.
Er van uitgaande, dat de aard van de dingen en het verloop der gebeurtenissen in de wereld niet denknoodzakelijk is, doch ook anders gedacht kan worden, hebben een aantal denkers — zoals Aristoteles en Leibniz — geconcludeerd tot het bestaan van een oergrond of eerste oorzaak in de vorm van een absoluut noodzakelijk wezen, dat ordenend ingrijpt. Dit is het kosmologische godsbewijs „e contingentia mundi” (uit de contingentie van de wereld).j. j. POORTMAN.
