noemen de spraakleraren de uitspraak van de r door middel van de huig; vroeger was de tongpunt-r in westelijk Europa algemeen verspreid. Langzamerhand heeft ze (vooreerst in de steden) moeten plaats maken voor de huig-r.
Deze heeft het grote nadeel, dat ze de spraakorganen zeer vermoeit, vooral wanneer de spreker zich moet verstaanbaar maken voor een groot publiek (schouwburg, kerk, enz.). Daarom wordt de vroegere tongpunt-r in de toneel- en zangscholen nog als de enig juiste aangeleerd. In het Nederlands wordt de zgn. gebrouwde r meer en meer regel bij de Noordnederlandse stadsbewoners; in Zuid-Nederland is de tongpunt-r nog bijna overal in gebruik (Zuid-Limburg vormt een „brouwend” gebied).In de landen waar de gebrouwde r reeds sedert geruime tijd de tongpunt-r heeft vervangen in de grote steden, heeft men de als pejoratief gevoelde term „brouwen” langzamerhand op andere soorten van r-klanken toegepast. In Noord-Nederland wordt al meer en meer onder brouwen verstaan: een onvolkomen of te grove rateling van de organen, die de r voortbrengen; in Frankrijk, waar Parijs de toon aangeeft, heeft grasseyer de betekenis gekregen van „de r te krachtig uitspreken”. Dit is begrijpelijk als men bedenkt, dat bij de Parijse (oorspronkelijk gebrouwde) huig-r de eigenlijke rateling geheel is weggevallen en plaats heeft gemaakt voor een wrijvingsgeruis.
Wie in het publiek wil optreden, moet dus de tongpunt-r trachten aan te leren: het orgaan, dat hierbij ratelt, is zo veerkrachtig, dat deze r zonder vermoeienis tot in de uiterste hoeken van een grote schouwburgzaal wordt gedragen. De spraakleraren bevelen gewoonlijk het volgende middel aan: men lere de verbinding td + klinker herhaalde malen achter elkaar uitspreken; bij de vorming van de t krijgt de tongpunt de nodige spanning, bij d komt er ontspanning: deze afwisseling van spanning en ontspanning brengt ten slotte de gewenste rateling tot stand (z medeklinkers).
PROF. DR L. GROOTAERS.
