(1), (Lat. Alcmaeon), in de Griekse sage een zoon van Amphiaraos en Eriphyle.
Eriphyle had Amphiaraos overgehaald om deel te nemen aan de krijgstocht der Zeven tegen Thebe, hoewel hij als ziener had voorspeld, dat hij daar zou sneuvelen, wat inderdaad ook gebeurde. Hij had echter zijn zoon bevolen om zijn dood te wreken door Eriphyle te doden en zelf tegen Thebe op te trekken.Inderdaad volvoerde Alkmaion dit bevel, toen 10 jaar later de zonen der voor Thebe gevallen helden, de Epigonen, een nieuwe tocht tegen Thebe ondernamen. Vooral door de dapperheid van Alkmaion werd Thebe ingenomen en verwoest. Van dit ogenblik echter doolde hij krankzinnig rond, door de Wraakgodinnen vervolgd. Eindelijk kwam hij in Arkadië, waar Phegeus hem reinigde van de bloedschuld en hem zijn dochter ten huwelijk gaf. Doch het land werd wegens zijn tegenwoordigheid door onvruchtbaarheid geteisterd en Apollo verkondigde, dat Alkmaion geen rust zou vinden, voordat hij een oord had bereikt, dat tijdens de vermoording van zijn moeder nog niet door de zon was beschenen. Hij vond dit in aangeslibd land aan de mond van de Acheloös. Hier huwde hij Kallirrhoë, de dochter van den riviergod. Op haar verlangen trok hij naar Arkadië om het halssieraad en het kleed van Harmonia, dat hij daar had achtergelaten, te halen. Daar gekomen wendde hij voor, dat hij dit te Delphi aan Apollo wilde wijden, doch het bedrog Werd ontdekt en Alkmaion werd door de zonen van Phegeus vermoord.
(2), naam van een Grieks arts en wijsgeer van de sekte van Pythagoras; hij leefde ca 500 v. Chr. te Groton in Zuid-Italië. Hij geldt als de eerste Griek, die zich met anatomie bezighield. Hij ontleedde dierlijke lichamen bij menigte en tersluiks ook lijken van mensen en betoogde, dat men niet in het hart maar in de hersenen de zetel van de verstandelijke gewaarwordingen heeft te zoeken: aldaar zetelt het denkvermogen en komen de gewaarwordingen samen. Empedokles en Aristoteles verwierpen deze opvatting, maar Hippokrates aanvaardde ze. Alkmaion bestudeerde ook de loop van de gezichtszenuw en achtte drie factoren nodig voor het zien: licht van buitenaf, inwendig vuur van het oog en de vloeistof in de oogbol. Hij heeft de buis ontdekt die het oor met de mond verbindt (buis van Eustachius), doch later zou Aristoteles deze vondst voor zich opeisen. Wat de bloedsomloop betreft, onderscheidde hij op het lijk de aderen van de slagaderen. Om het verschijnsel van de ademhaling te verklaren maakte hij gebruik van zijn waarnemingen bij de ontleding van tal van embryo’s. Hij bestudeerde ook de Betrekkingen tussen ziel en lichaam.
Lit.: R. Hirzel, Zur Philosophie des A., in: Hermes, XI p. 240-246 (1876).
