(Bernhard), Zweeds industrieel (Stockholm 21 Oct. 1833 - San Remo 10 Dec. 1896), begon ca 1860 met de vervaardiging van ontplofbare stoffen; tussen 1863 en 1867 vond hij het dynamiet uit, later ook andere explosiefstoffen. Langzamerhand werden door hem in verschillende landen fabrieken opgericht, bijv. in Duitsland (1865), V.S.(1868), Frankrijk (1871), Engeland (1873).
Sedert 1869 leefde hij hoofdzakelijk in Frankrijk. Na zijn dood vermaakte hij het grootste deel van zijn vermogen, dat ca 32 mill. Zweedse kronen bedroeg, voor de oprichting van de Nobel-stichting.PROF. DR J. A. A. KETELAAR
Lit.: H. Schück, R. Sohlman en O. Österling, Nobel, the Man and his Prizes (Stockholm 1950).
Nobel-stichting,
opgericht op grond van een erflating van Alfred Nobel, heeft tot doel uit de gekweekte interessen 5 jaarlijkse prijzen uit te reiken aan hen „die in het afgelopen jaar aan de mensheid het grootste nut hebben bewezen”. Van deze vijf prijzen moeten geregeld de eerste drie worden uitgereikt aan hen, die bijzondere verdiensten hebben op het gebied van natuurkunde, scheikunde en geneeskunde; de vierde prijs voor letterkunde is voor degene, die het beste werk geschreven heeft, dat zich door verheven, ideale doelstellingen kenmerkt; de vijfde prijs is de vredesprijs, uit te reiken aan hem, die zich de grootste verdienste verwierf op het gebied van de verbroedering der volken, de afschaffing of vermindering der staande legers en de totstandkoming van vredescongressen. De vier eerstgenoemde prijzen worden uitgereikt door de Zweedse Academie van Wetenschappen, het Karolinische Medische Instituut en de Zweedse Academie, de vredesprijs door een comité van vijf personen, door het Noorse Storting te benoemen. De eerste prijsuitdeling had in 1901 plaats. Het bedrag der prijzen is tegenwoordig ongeveer 160 000 kronen. De prijzen kunnen verdeeld worden over twee of meer personen, die hebben samengewerkt.
De uitreiking der prijzen geschiedt gewoonlijk door de Zweedse koning. In verband met deze prijzen zijn 3 instituten opgericht, en wel: het Nobel-Instituut van de Zweedse Academie, dat van de Academie van Wetenschappen, beide te Stockholm en het Noorse Nobel-Instituut te Oslo. Tijdens Wereldoorlog II werden geen prijzen uitgereikt.
Lit.: Curt Vallagh, Der Nobelpreis (Berlin 1950).
