(1) Zweeds lan, omvat het O. van Upland en het N.O. van Södermanland, groot 7690 km2, telt (1951) 357 000 inw. De zetel van de landshöfding is Stockholm, welke stad echter zelf niet tot het län behoort.
(2), hoofd- en residentiestad van het koninkrijk Zweden, ligt over 13 eilandjes verspreid in de uitmonding van het Malar-meer in de Oostzee. De stad telt (1951) 746 000 inw., met de omliggende tuinsteden bijna 1 millioen inw. In 1905 bedroeg het aantal inw. 324 000. In het oudste deel van de stad op het eilandje Staden, ook wel Gamla Stan (de oude stad) genoemd, staat, op de plaats van het oude slot, het in strenge barok opgetrokken Koninklijk Paleis, na 1697 door Tessin de Jongere gebouwd. Dicht bij het paleis ligt de Storkyrkan, de Grote Kerk, waarvan de oudste delen uit de 13de eeuw stammen; deze kerk dient reeds eeuwenlang als kroningskerk. Op hetzelfde eilandje vindt men tevens het Riddarhus (Huis der Edelen), in 1653 volgens plannen van de Nederlander Justus Vingboons gebouwd, het Riksdagshus, het beursgebouw en voorts vele kronkelige straatjes met schilderachtige middeleeuwse huizen. Op het eilandje Riddarholmen, dat met de westkant van Staden is verbonden, ligt de middeleeuwse Riddarholmkerk, waar de graven van alle Zweedse vorsten sinds de regering van Gustaaf Adolf II (behalve dat van koningin Christina) liggen. Door ruime bruggen en een spoorbrug is Gamla Stan verbonden met de uitgestrekte wijken Norrmalm en Östermalm in het N. en Södermalm aan de zuidkant van de Malaren. Norrmalm heeft haar oudste bebouwing uit de 17de eeuw, overigens liggen hier de woon- en kantoorflats. In de 20ste eeuw is Stockholm vooral naar het N. en Z.O. snel uitgegroeid.
De fraaie, in zeer moderne stijl opgetrokken woonflats, waaromheen brede gordels van parken en speelterreinen liggen, zijn een voorbeeld geweest voor de architectuur in geheel Europa. Langs de oever van Norrmalm ligt het Gustaaf Adolfplein met de Koninklijke Schouwburg en meer naar het W. het wereldberoemde stadhuis (1911-1923) in verfijnde Zweedse stijl, met prachtig beeldhouwwerk. De architect is Ragnar Östberg. östermalm is woonwijk, heeft brede straten, w.o. de deftige Strandvag en Birger Jarlsgatan langs de Zuidoever. De eerste leidt naar het parkeiland Djurgaarden, waar het bekende Skansen ligt (met dierentuin, openluchtmuseum en diverse amusementsgelegenheden). Op Djurgaarden bevinden zich eveneens het grote Noordse museum (eind 19de eeuw) in imitatie-renaissance stijl door Glason gebouwd en het Koninklijk slot Rosendal. Stockholm is schilderachtig gelegen in een landschap van meren, bossen en kleine rotseilandjes. Het klimaat is er gematigd continentaal, d.w.z. de zomers zijn er droog en warm, de winters tamelijk streng. De gemiddelde Jan. temp. bedraagt — 2,8 gr. C., de gem. Juli temp. 16,6 gr. G. en er valt gemiddeld 440 mm neerslag per jaar. Voor Utrecht zijn deze cijfers resp. 1,5 gr., 18,4 gr. G. en 720 mm.
De stad is een centrum van onderwijs en cultuur. Men vindt er een universiteit met alle faculteiten, behalve de theologische en voorts een militaire academie, hogescholen voor kunst en het beroemde Nobel-instituut. Naast het openluchtmuseum Skansen moeten genoemd worden het nationaalmuseum (voorhistorische en Egyptische oudheden, schilderijen o.a. een belangrijke collectie Fransen uit de 18de eeuw), het reeds vermelde Noordse Museum (uitgebreide collectie van voorwerpen, die de cultuur van de laatste drie eeuwen in Scandinavië illustreren, tevens de beroemde Kungl. Livrust-Kammare) en het rijksmuseum voor natuurlijke historie. Het historische museum heeft door de moderne wijze van opstellen in de gehele wereld de aandacht getrokken. Stockholm is de zetel van de regering en van diverse buitenlandse vertegenwoordigingen.
De industrie is gevarieerd. Van belang zijn de ijzer-, staal-, zijde- en textielindustrie; tevens zijn er scheepswerven en brouwerijen. De goede haven trekt het grootste deel van de Zweedse import tot zich. Dank zij een kanalensysteem is de stad, via het Malar- en Vener-meer met Göteborg aan de westkust verbonden. Ten O. van de stad ligt op 20 km aan de Oostzee de bekende Zweedse luxe badplaats Saltsjöbaden.
GESCHIEDENIS
Op het eiland Staden tussen de Norrström (Stocksund) en de Söderström, die de wijdvertakte inham (Malaren) verbinden met Saltsjöen (de Oostzee), legde de eerste Foekung, Birger Magnusson, omstreeks het midden van de 13de eeuw, de grondslag van een sterkte, die de oude nederzetting aldaar moest beschermen tegen aanvallen van Estnische zeerovers. Door Birgers opvolgers begiftigd met voorrechten, groeide de stad en zij breidde zich uit op de overige eilanden en de Noord- en Zuidkust (Norr- en Södermalmen) van inham en zee. Eerst onder de koningen uit het huis Wasa en Palts-Tweebruggen werd Stockholm een stad van betekenis. Zo vele wederwaardigheden als Kopenhagen heeft zij niet beleefd: in 1697 ging de oude koningsburcht in vlammen op; gedurende de afwezigheid van Karel XII weken hof-, Rijksraad en bestuurscolleges uit de stad voor de bedreiging der Russen. In economisch, maar vooral in cultureel opzicht is Stockholm een der belangrijkste steden van Noord-Europa: de daar zetelende Zweedse Academie deelt op de 20ste Dec. jaarlijks de Nobelprijzen uit voor literatuur, geneeskunde en natuurwetenschappen; evenals in Göteborg is daar gevestigd een particuliere hogeschool, omvattende de beide oude faculteiten benevens die der staatswetenschappen.
Lit.: S., Sveriges hufvudstad, utg. E. W. Dahlgren (3 dln, Stockholm 1897); F. U. Wrangel, Stockholmiana (5 dln, Stockholm igo2-’i6) ; G. Upmark e.a., S. bilder fran fem arhundraden (1923); S. nu och fordom, under red. av. H. W&hlin och J. S vedelius (Stockholm 1925); R. Sernander, S.’s natur (1926); En bok om S. (Stockhom 1929); S. Vinberg, S.’s hamn (1928); Hufvuddragen av S.’s geografi (1930); S. i tusen Bilder, utg. av. A. Roosval (1930); H. Schück, S. vid 1400-taIets slat (Stockholm 1940); S.’s slottshistorie, under red. av M. Olsson (3 dln. Stockholm i940-4i); S. och dess grannstader, red. L. V. Gegerfelt (ig4i); T. O. Nordberg, S. i tolv vandringar (1946); S. Holmberg, Stor-S., dess uppkomst och kommunikationer (1948).
Conferentie van Stockholm
1. De Internationale Socialistische Conferentie van Stockholm vond plaats in Juni 1917, met het doel, de voortgang van Wereldoorlog I te stuiten door de verscheurde banden tussen de arbeiderspartijen der onderscheidene landen te herstellen. Zij mislukte, daar alleen delegaties uit Duitsland, Oostenrijk, Rusland en de neutrale landen kwamen.
2. De Internationale Kerkelijke Conferentie van Stockholm kwam in 1925 bijeen op initiatief van de Zweedse aartsbisschop Söderblom onder het motto „life and work”. Vele Protestantse kerken uit alle landen namen deel (z ook Oecumenische Beweging).
