Lat. Albatenius of Albategnius, Arabisch astronoom (Harran 858 - Samarra 929), de grootste van zijn tijd en een van de grootsten van de Islam, observeerde van 877 af te al-Raqqa aan de Euphraat, waar hij uitgebreide en nauwkeurige waarnemingen deed.
Deze leidden o.m. tot verbetering van verschillende astronomische constanten (o.a. helling van de ecliptica, 230 35', en praecessie, 54',5 p.a.) en tot de ontdekking van de beweging van het apogeum van de zonsbaan sedert Ptolemaeus, die het voor onbeweeglijk had gehouden. Hij ontkende de destijds algemeen aangenomen trepidatie van de aequinox (waaraan nog Gopernicus geloofde) en bewees de mogelijkheid van een ringvormige zonsverduistering. Zijn grote werk over astronomie bevat ook een catalogus van vaste sterren voor het jaar 880-1. Hij schreef ook over astrologie. Voor de geschiedenis van de wiskunde heeft hij betekenis, doordat hij het gebruik van de functie sinus ter vervanging van de Griekse koordenrekening bevorderde, de functies umbra extensa (cotangens) en umbra versa (tangens) invoerde en de oudste cotangententafel berekende. Een oplossing van een probleem der sferische astronomie blijkt aequivalent te zijn met de eerste cosinusregel der boldriehoeksmeting.
Zijn astronomisch hoofdwerk is onder de titel Opus Astronomicum uitgegeven door C. A. Nallino (Milano 1899-1907, 3 dln).DR E. J. DIJKSTERHUIS
