Gedachte (Eene) is in de ruimste beteekenis iedere inwendig gevormde voorstelling, doch in meer beperkten zin eene vrucht van het verstand, inzoover hiertoe het denkvermogen behoort. Hierdoor worden de door de zintuigen ontvangene en overgebragte indrukken tot begrippen en denkbeelden gevormd, waaruit, bij wijze van vergelijking en gevolgtrekking, oordeelen en besluiten worden afgeleid. Ieder begrip, oordeel en besluit is dus op zijne beurt weder eene gedachte. In de wijsbegeerte worden de gedachten, de zuivere, van gevoel en verbeelding gereinigde denkbeelden, die de grondbegrippen van den denker zijn, categorieën genoemd, en de toepassing en verbinding van deze is het wijsgeerig denken.
De gedachte is en blijft het innigste eigendom van den mensch, en aan geen ander is hij daarvan verantwoording schuldig. Door de gedachte, verbonden met de verbeeldingskracht, kan men zich met de snelheid des lichts in een geheel ander oord en in geheel andere omstandigheden, ja, in het verleden en in de toekomst verplaatsen. Niemand is gedachteloos, en verstrooidheid of afgetrokkenheid is geenszins een bewijs van afwezigheid van gedachten, maar doorgaans een blijk, dat het denkvermogen zich in geheel iets anders verdiept heeft dan datgene, wat op het oogenblik de opmerkzaamheid vereischt. De gedachte houdt voorts op, ons bijzonder eigendom te wezen, zoodra wij haar aan anderen door woord, gebaar of schrift hebben kenbaar gemaakt. Door deze laatste hulpmiddelen immers geschiedt de wisseling van gedachten. Vindt eene verkondigde gedachte algemeen weerklank, dan wordt zij als eene waarheid aangenomen en vaak als een regel gevolgd.
