Bartholomaeus de Martyribus, aartsbisschop van Braga in Portugal, werd geboren te Lissabon in 1514 en ontving zijn naam van de kerk, waarin hij gedoopt is. Reeds in 1528 trad hij toe tot de orde der Dominicanen en klom weldra op tot definitor van het Portugésche gewest zijner orde, tot onderwijzer van de Koninklijke prinsen, tot prior van het klooster Benfiga bij Lissabon en eindelijk tot de hoogste geestelijke waardigheid in dat koningrijk: hij werd namelijk in 1558 aartsbisschop van Braga.
Op de kerkvergadering van Trente, waar hij, op last, van zijn Koning, aanspraak maakte op den hoogsten rang onder al de aartsbisschoppen en alleen op bevel des Pausen plaats nam naar de tijdsorde zijner bevordering, ijverde hij met vrijmoedigheid en kracht voor eene hervorming van de geestelijkheid en wilde die zelfs uitstrekken tot de kardinalen. Ja, toen het misbruik ter sprake kwam, dat de Paus over de praebenden beschikte, schroomde hij niet, het gevoelen, dat de Paus niet alleen dispensator, maar ook volkomen heer en meester van alle kerkelijke goederen is — een gevoelen, dat door de Italianen verdedigd werd —, schandelijk en verwerpelijk te noemen.
Hij dreef het besluit door, dat geen geestelijke, door den Paus aangesteld, in het bezit zou komen eener praebende vóórdat hij ten overstaan van den bisschop een voldoend examen had afgelegd. Ook verlangde hij, dat bij het avondmaal de kelk aan vrome leeken, indien deze het begeerden, zou worden toegereikt. Zulke hervormingsgezinde denkbeelden vielen weinig in den smaak van het Pauselijk hof, — te minder, omdat Bartholomaeus zich onbewimpeld verzette tegen de overdrevene weelde der geestelijkheid. Toch was hij wegens de eenvoudigheid van zijn naauwgezet zedelijk leven zoozeer het voorwerp der algemeene achting, dat hem zelfs te Rome, werwaarts hij zich in 1563 begaf, eene schitterende ontvangst ten deel viel.
Door de groote gaven van zijn geest gelukte het hem, in weerwil van de listen zijner tegenstanders, om veranderingen te brengen in de verhouding tusschen de bisschoppen en het collegie van kardinalen, waardoor het gezag van eerstgenoemden aanmerkelijk werd uitgebreid. Hij stichtte te Braga een seminarium tot opleiding van geestelijken — het eerste in Portugal —, onderwierp de voorheen onafhankelijke kerken der geestelijke ridderorden aan het bezoek (visitatie) van den aartsbisschop, hield zelf een naauwkeurig toezigt op de kerken zijner diocese, overtuigde zich gedurig, dat de geestelijken hunne bediening getrouw waarnamen, en ijverde onbeschroomd tegen de verkeerdheden der aanzienlijken. Daarenboven zorgde hij voor armen en ongelukkigen door het stichten van hospitalen en andere inrigtingen van weldadigheid, en toen sommige gewesten van Portugal door pest en hongersnood werden geteisterd, snelde hij zelf derwaarts om er de bewoners met raad en daad bij te staan. Alle listen en zamenspanningen zijner tegenstanders leden schipbreuk op zijn moed en standvastigheid, maar versterkten tevens, in verband met de onlusten, die zich na het uitsterven van het koninklijk huis verhieven, zijn verlangen naar afzondering van het gewoel der wereld. Bij het uitbarsten van den oorlog begaf hij zich naar Tuy in Gallicië, maar hij moest in 1581, toen Philips II den troon van Portugal beklom, als aartsbisschop dienst doen en hem den eed afnemen.
Door den invloed van dien vorst ontving hij eindelijk in 1582 van Gregorius XIII het lang gewenscht ontslag en begaf zich als monnik naar het door hem gestichte klooster Viana, waar hij door goede werken en eene ijverige prediking in de nabijgelegene dorpen met vrucht werkzaam was tot aan zijn dood, welke voorviel op den 16den Julij 1590.
Bartholomaeus behoort onder de braafste en verdienstelijkste mannen der R. Katholieke kerk. Daarenboven heeft hij onderscheidene werken geschreven van stichtelijken aard, welke door d’Ingiumbert zijn uitgegeven (Rome 1727, 2 dln).
