Overijssel, nederl. provincie, grenst ten n.w. aan de Zuiderzee, ten n. aan Friesland en Drenthe, in het n.o. aan de pruis. prov. Hannover, in het z.o. aan de pruis. prov.
Westfalen, in het z. en z.w. aan Gelderland; is 3343 km.2 groot en telde 1 Jan. 1902: 343.924 inw. Hoofdstad is Zwolle. 0. dankt zijn naam aan de ligging van het grootste gedeelte „over den IJsel”, n.l. ten opzichte van Utrecht, waarmee het eeuwen lang een kerkelijken staat, het bisdom Utrecht, uitmaakte. Aan de oevers van genoemde rivier, aan den zeekant en op het Kampereiland ligt best bouw- en weiland; overigens bestaat de bodem voor een groot deel uit zand- en veengrond, w.o. vele onbebouwde gronden, die echter meer en meer ontgonnen worden. De natuurlijke waterwegen in 0. zijn: de IJsel, het Zwarte water, de Linde, het Steenwijkerdiep, de Schipbeek en de Vecht, die: de Hegge in zich opneemt. Door het aanleggen van vele kanalen (Willemsvaart, Dedemsvaart, Twickelsehe vaart, de veenkanalen in het n. en o. der provincie) enz., en door de spoorwegen is er het verkeer zeer toegenomen. De voornaamste voortbrengselen zijn: tarwe, rogge, gerst, boekweit, aardappelen, haver, erwten, boonen, vlas, lijnzaad, wortelen enz.
Verder levert de bodem turf en op de heidegronden dennenhout op. De veestapel is niet onaanzienlijk. In het zuidelijk deel, vooral in Twenthe, heeft men vele fabrieken (katoenspinnerijen en weverijen, mattenfabrieken en bezembinderijen, langs den IJsel steenovens en pannebakkerijen). 0., oudtijds uit aan het duitsche rijk leenroerige heerlijkheden bestaande, kwam door keizerlijke schenkingen in de 11de eeuw aan de bisschoppen van Utrecht en kreeg den naam van Over-Sticht. Van 1322—46 werd het verpand aan den graaf van Gelder, bleef tot 1527 onder het gezag der bisschoppen en werd daarna namens Karel V door den stadhouder van Friesland in bezit genomen. De tegenwoordige naam raakte sedert meer in gebruik, en tijdens de republiek was O. het zesde in rang onder de Vereenigde gewesten. Bij de inlijving in het fransche keizerrijk kreeg het den naam van depart. van dé Monden van den IJsel (Bouches de 1’Issel).
De tegenw. prov. 0. werd gevormd in 1815. O. heeft 61 gemeenten; deze zijn (met haar bevolking op 1 Jan. 1902):Ambt-Almelo 8093
Stad-Almelo 10035
Avereest 6700
Bathmen 1432
Blankenham 560
Blokzijl 1398
Borne 5336
Dalfsen 5376
Belden (Ambt-) 2847
Delden (Stad-) 1936
Denekamp 3881
Deventer 26490
Diepenheim 1538
Diepenveen 4233
Enschedé 26914
Genemuiden 2844
Giethoorn 2032
Goor 3078
Grafhorst 646
Gramsbergen 3408
Haaksbergen 5144
Ham (Den) 4337
Ambt-Hardenberg 8379
Stad-Hardenberg 1548
Hasselt 2389
Heino 2084
Hellendoorn 7614
Hengelo 16206
Holten 2831
IJselmuiden 2275
Kampen 19954
Kamperveen- 626
Kuinre 788
Lonneker 13113
Losser 8026
Markelo 4171
Nieuw Leusen 2702
Oldemarkt 2590
Oldenzaal 5805
Olst 4826
Ambt-Ommen 4009
Stad-Ommen 1595
Ootmarsum 1395
Uaalte 5902
Rijssen 5581
Staphorst 5625
Steenwijk 5778
Steenwijkerwold 5909
Tubbergen 6260
Ambt-Vollenhove 2223
Stad-Vollenhove 1701
Vriezenveen 4471
Wanneperveen 1402
Weerselo 4404
Wierden 6724
Wijhe 4178
Wilsum 676
Zalk en Veecaten 969
Zwartsluis 3682
Zwolle 31277
Zwollerkerspel 5978
