Galvanisme

betekenis & definitie

Voltaïsme, aanrakings- of contact-electriciteit. D® gezamenlijke verschijnselen, wetten en verklaringen van de electrische processen, welke zich voordoen bij geleidende verbinding van scheikundig ongelijksoortige leiders. De geschiedenis van het G. is rijk aan veranderingen in de opvattingen en inzichten aangaande de oorzaak der fundamenteele verschijnselen. In 1756 nam Caldani, natuurkundige te Bologna, waar, dat kikvorschen kort na hun dood door electriciteit in stuipachtige beweging kunnen worden gebracht. Dit verschijnsel bleef onopgemerkt, tot het door de echtgenoote van professor Luigi (Aloisio) Galvani als bij toeval andermaal werd ontdekt (1789). Geprepareerde kikvorschdijen nh, die zich in de nabijheid van een electriseermachine bevonden, vertoonden bij elke ontlading van het toestel stuiptrekkingen. Galvani vatte dit verschijnsel niet op als een terugkeer van een door influentie electrischen leider tot den niet-electrisehen toestand, wat inderdaad zijn ware aard is, maar meende hierin een bewijs te zien, dat het dierlijk lichaam een hetzelve eigene electriciteit bezit. Bij zijn onderzoekingen betreffende de atmospherische electriciteit, bemerkte hij dat versch-gestroopte kikvorschdijen, met koperen haken opgohangen aan een ijzeren tuingieter, telkens wanneer zij door den wind in aanraking werden gebracht met het ijzer, stuiptrekkingen vertoonden, en dit vormt het eerste werkelijk galvanisch verschijnsel dat waargenomen is geworden. Hij verklaarde dit verschijnsel met aan te nemen dat de zenuwen en spieren van elk dierlijk lichaam tegengesteld electrisch zijn en zich bij verbinding met een metalen leider onder stuipac’ tige bewegingen ontladen. Deze toevallige, doch in haar gevolgen uiterst belangrijke ontdekking bracht hem op het denkbeeld van een proef, die nog heden naar hem de galvanische kikvorschproef wordt geheeten. Om de proef van Galvani te herhalen, stroopt men van een kikvorsch de huid af en snijdt hem onder de buikholte door (zie onderstaande figuur); vervolgens ontbloot men de lenden-zenuwen, gelegen ter wederzijde van de ruggegraat en zichtbaar in den vorm van een paar witte draden en neemt nu een metalen draad, bestaande uit zink (z) en koper (c), waarvan men het eene einde tusschen de zenuwen en de ruggegraat schuift, en het andere op de spieren van een der dijen of pooten drukt. Bij iedere aanraking worden de spieren snel bewogen en de pooten opgetrokken, en zij verkrijgen een stand die in de figuur door puntjes is aangewezen. Galvani schroef gelijk reeds boven word aangemerkt, dat verschijnsel toe aan het bestaan eener in het dier aanwezige electriciteit: hij beschouwde de spier als eene leidsche flesch en de zenuw als een eenvoudigen conductor, en onderstelde dat, op het oogenblik der samentrekking, de positieve electriciteit rondliep van de zenuw naar de spier door den metalen draad heen, en van de spier naar de zenuw door liet lichaam van den kikvorsch. Tal van geleerden namen Galvani’s theorie onder den naam dierlijke electriciteit of galvanische vloeistof aan. Weldra vond zij echter ook bestrijders; onder deze laatsten behoorde Volta. De aandacht van Galvani was uitsluitend gevestigd geweest op de zenuwen en de spieren van den kikvorsch; die van Volta richtte zich op de metalen welke beide lichaamsdeelen geleidend verbonden. Volta nam de omstandigheid waar, die ook aan Galvani niet was ontsnapt, dat de samentrekking der spieren veel sterker is wanneer de geleider uit twee verschillende metalen, dan wanneer hij uit één metaal bestaat, en schreef al spoedig de oorzaak van dit verschijnsel aan de metalen zelven toe. Hij onderstelde, dat er door de aanraking van de metalen electriciteit werd ontwikkeld, en dat de dierlijke deelen daarbij slechts de rol vervullen van geleiders en gelijktijdig die van een zeer gevoeligen electroscoop. Met behulp van den condensator, kort te voren door Volta uitgevonden, scheen hij werkelijk door een aantal proeven te bewijzen, dat er bij de aanraking der metalen ontwikkeling van electriciteit plaats greep. Een der eenvoudigste dezer proeven is de volgende. Nadat men twTee smalle strooken, een van koper en de andere van zink, aan hare einden heeft opeengesoldeerd, zet men den natten vinger op de bovenste plaat v/d condenseerenden electrometer; voorts raakt men, terwijl men de zinkstrook in de andere hand houdt, de onderste plaat met de strook koper aan: vervolgens verbreekt men alle gemeenschap en neemt de bovenplaat weg, waarop de strookjes bladgoud divergeeren; verder kan men zich overtuigen, dat zij negatief electrisch zijn, en wordt alzoo tot het besluit gebracht, dat, opeengesoldeerd zijnde, het koper met negatieve, en het zink met positieve electrieiteit is geladen geworden. Overigens kan bij deze proef de electriciteit niet worden toegeschreven aan wrijving of drukking, want wanneer men de koperen plaat van den condensator met eene strook van hetzelfde metaal aanraakt, ontwaart men geen het minste spoor van electriciteit. Er ontstond alsnu een belangwekkende strijd tusschen Volta en Galvani. De laatste handhaafde met volle overtuiging zijne theorie aangaande de dierlijke electriciteit en bewees dat de aanwezigheid van twee metalen niet volstrekt noodzakelijk was om het verschijnsel voort te brengen, en dat men ook stuiptrekkingen erlangt door een dooden, versch geprepareerden kikvorsch op een bad van zeer zuiver kwik te plaatsen. Eindelijk deed hij zien dat, wanneer men de lendenzenuwen van den kikvorsch nabij de dijspieren brengt, er op het oogenblik der aanraking een hevige trekking ontstaat. Bij deze laatste proef nu konden de metalen volstrekt geen invloed uitoefenen, en de theorie van Galvani scheen alzoo het veld te behouden. Volta viel haar intusschen krachtig aan, door zijne contact-theorie meerdere uitbreiding te geven, en de algemeene wet te stellen, dat twee. ongelijksoortige lichamen, met elkander in aanraking gebracht, zijnde, altijd electrisch. worden, en wel het eene positief, het andere, negatief. Hierop nam Galvani eene laatste proef, op eene wijze die het onmogelijk maakte, de uitwerking aan aanraking toe te schrijven, dewijl hij slechts gelijksoortige stoffen met elkander in aanraking bracht. Op eene glazen schijf' plaatste hij namelijk de dij van een kikvorsch, die voorzien was van de lendenzenuw, en daar-