1. bij het-, in hoge mate; heel erg. Wellicht wordt hier een strijd op leven en dood geïmpliceerd, een strijd waarbij men zich erg inspant, alsof het leven ervan afhangt.
Dié kon knokken, bij het léven! (J.A. Deelder: Bep van Klaveren. De Dutch Windmill, 1980)
Afgezien van het feit dat dit niet door bewust beleid veroorzaakt wordt, maar wederom door terugvallende belastingopbrengsten door de recessie, manipuleert Kok bij het leven met de CLD. (Elsevier, 25/09/93)
2. het-begint met veertig, als je veertig jaar bent, begint het ware leven pas. Vertaling van Engels life begins at forty (vaak foutief vertaald als ‘het leven begint op...’). Oorspr. de titel van een boek van W.B Pitkin, een Amerikaanse professor in de journalistiek, gepubliceerd in 1932. De rest van de tekst luidt als volgt: ‘Life begins at forty. This is the revolutionary out- come of our New Era. Today it is half a truth. Tomorrow it will be an axiom.’ In 1937 werd deze slagzin eveneens gebruikt als titel van een populair Engels liedje.
3. Het - is vurrukkulluk, titel van een boek van Remco Campert uit 1961. Sindsdien een cliché geworden.
Ik kijk Niko even aan, die lekker zit te suizen. ‘Het leven is verrulckulluk, nietwaar?’ (Nieuwe Revu, 24/07/96)
4. in het - zitten/zijn, de prostitutie als beroep hebben. Deze eufemistische uitdr. komt al voor bij Kiliaan en in andere middeleeuwse bronnen (o.a. vermeld in De middeneeuwsche keurboeken van de stad Leiden, uitgegeven door H.G. Hamaker, 1873). Ook in het Engels: the life. Een vrouw uit het leven is een eufemisme voor een prostituee.
Vooral meisjes die pas in het leven zitten worden daar het slachtoffer van. (Haring Arie: Een leven aan de Amsterdamse zelfkant, 1968)
Na een jaar is ze toch weer in het leven gestapt. Vrij Nederland, 21/02/8 7
... als ik Paultje een paar jaar eerder had ontmoet, dan was ik nooit in het leven terechtgekomen. A.C. Baantjer: De Cock en het masker van de dood, 1987
Zestien jaar oud, lag ze in ’t ziekenhuis, de CHA- RITE. Over de twintig was ze in ’t leven. (Herman Heijermans: Falklandjes, 1989)
5. is er - na...?, cliché dat refereert aan de eeuwenoude vraag ‘Is er leven na de dood?’ Er lijkt wel een eindeloze lijst van variaties op dit thema te bestaan, getuige de hierna volgende citaten. De uitdr. bestaat ook in het Engels. Begin jaren negentig lokte de reclamekreet Is er koffie na de dood? (van de AVVL
een organisatie die uitvaarten verzorgt; de campagne werd verzorgd door het bureau DMB & B/IMP)
in Nederland veel boze reacties uit. De Nederlandse Reclame Code Commissie gaf een negatieve beoordeling.
Is er nog leven na(ast) de Acidhouse? (Oor, 08/10/88) Is er leven na Bad? [elpee van Michael Jackson] (Jip Golsteyn, in: Pop Jaar 1988-89,1988)
‘En voor jou?’, vraag ik. ‘Is er voor jou leven na The Beatles?’ (Nieuwe Revu, 02/09/92)
Nooit iets anders geweest in het leven dan politicus, maar het moet worden gezegd, steeds op het juiste moment durft hij het te zeggen: er is nog leven na de politiek. (Elsevier, 17/09/94)
Prinses Diana: is er nog leven na Prins Charles? (Humo, 17/11/94)
Het leven is kennelijk niet bedoeld als lolletje, maar we kunnen op z’n minst proberen het ervan te maken. Jazeker, er gloort leven na de WAO. (Opzij, december 1994)
Is er nog leven na Nirvana en de tragische zelfmoord van Kurt Cobain? (De Morgen, 01/07/95)
Er is leven na Windows 95. (Windows Magazine, jaargang 5, herfst 1995)
levende legende, gezegd als eerbewijs aan een beroemdheid, i.h.b. uit de film- of sportwereld. Een journalistencliché uit het Engels: a legend in one’s own lifetime. Al in 1918 werd Florence Nightingale bestempeld als a legend in her lifetime.
Klagen doet ook Wouter Huijbregtsen. Niet over zijn ongemakkelijke band met Anton Geesink, die hij maar niet kan bewegen tot een meer inschikkelijke houding. (‘Een levende legende laat zich lastig manoeuvreren’, is alles wat hij kwijt wil.) (Vrij Nederland, 03/08/96)
Is ‘Jeanne Moreau’ een gewone biografie of een heiligverklaring? Het laatste waarschijnlijk, want alinea na alinea worden op ronkende toon de kwaliteiten bezongen van een actrice die op 68-jarige leeftijd tot de levende legendes van de Franse film behoort. (Nieuwe Revu, 07/08/96)
levenslicht: iemands - uitblazen, iemand van het leven beroven, hem doden. Vgl. de Engelse slanguitdr. toput out one’s light en Duitsje- mandem dasLebenslicht ausblasen. Volgens een Oudgermaanse sage zouden de Noordse schikgodinnen, de Nomen, bij de geboorte van een mens het levenslicht aansteken, om het bij zijn dood weer uit te blazen. Vgl. het levenslicht zien ‘geboren worden’.
... doe geen verdachte pas zijwaarts of ik blaas vastberaden je ellendig levenslichie uit. (A.M. de Jong: Frank van Wezels roemruchte jaren, 1928)
lever: zijn - nathouden, schertsende uitdr. voor ‘(overmatig) drinken’.
... de dure nachtclub waar haar bikker regelmatig z’n lever nat houdt. (De roerige wereld van Pistolen Paul, 1968)
lezen: dat kan - en schrijven, dat kan op verscheidene manieren van goede dienst zijn, op meerdere manieren gebruikt worden; dat is erg handig. Volgens Van Dale (1992) m.b.t. een kleding- of meubelstuk dat lange tijd goede diensten bewezen heeft en nog overal tegen kan. Wellicht is de uitdr. ontstaan in een tijd toen nog niet veel mensen konden lezen of schrijven. Met iemand kunnen lezen en schrijven is ‘probleemloos met iemand kunnen samenwerken, opschieten’ (Joos: met dien knecht kan ik lezen en schrijven).
Ik ken hem al tien jaar. Toen ik in 1984,1985 gepakt werd met hasj, kwam een andere jongen met Doedens aan. Niemand kende hem toen nog. Ik kan lezen en schrijven met hem. (Vrij Nederland, 17/12/94)
Willem heeft de dagelijkse leiding bij het blad, ik ben meer een solist. Ik kan lezen en schrijven met die man. (Nieuwe Revu, 31/05/95)
Natuurlijk kan hij de Ajacieden Kanu en Finidi (Nigeria) en Litmanen (Finland) niet opstellen; daartegenover staat de beschikbaarheid van Bergkamp en Jonk en al die andere ex-Ajacieden die met hem kunnen lezen en schrijven. (HP/De Tijd, 22/09/95)
