zie ook de smaak van een dood vogeltje in de mond hebben; de witte dood; ik ga liever gewoon dood; over honderd jaar zijn we allemaal dood:
1 de- of de gladiolen/de beker. omschrijving van de alles-of-niets-instelling van een sportman, in het bijzonder een wielrenner. ‘Overwinnen of ten onder gaan’, zoals Van Dale Groot woordenboek hedendaags Nederlands(1984) het stelt. Wielrenners gebruiken deze bloemrijke uitdr. vooral tijdens massasprints, wanneer er veel risico’s genomen worden met het oog op het vooropgestelde resultaat. Gerrie Knetemann is naar alle waarschijnlijkheid de geestelijke vader van deze uitdr., die bij sportjournalisten (en ook buiten die kringen) erg geliefd is. Als één van ons wegrijdt, dan zullen de favorieten toch moeten reageren. Dus toch de dood of de be-ker? (Nieuwe Revu, 20/07/89)
Wielrenners kunnen het treffend zeggen: de dood of de gladiolen. (Nieuwe Revu, 10/08/89)
... va-banque spelen en bewijzen datje gaat voor ‘de dood of de gladiolen’. (René Stoute: Het grimmig genieten, 1991)
Als je eens op een ziekbed komt te liggen, dan begin je soms te denken. Of er meer is na de dood dan alleen die gladiolen. (Aktueel, 25/04/91)
De Wolf was de sterkste. Ik kon niet harder, Ber- nard kon niet harder en Cassani ging al helemaal niet meer. De kracht was weg. Het was de dood of de gladiolen. (Sport International, mei 1992)
In een tweetal goed bezochte redactievergaderingen zijn door ons aan de redacteuren de volgende mogelijkheden voorgelegd: de dood of de gladiolen door samen met NVJ acties te voeren tegen de inkrimping van de redactie, dan wel instemmen met een aantal gedwongen ontslagen en de continuïteit van het blad verzekeren. (HP/De Tijd, 16/04/93)
Terence Trent D’Arby heeft een nieuw album bij elkaar geschreven, getiteld: ‘Symphony or Damn’. En het is voor D’Arby inderdaad de dood of de gladiolen. (Nieuwe Revu, 05/05/93)
Zolang hij maar een wiel voor zich zag was het ‘de dood of de gladiolen’ en ‘nooit eraf. (Esquire, juli/ augustus 1993)
Hij loopt achter zijn pik aan, maar wil ook zijn frustraties van zich af vertellen. En dan laat hij zich overhalen om iets geks te doen. De dood of de gladiolen, noem ik het. Alles of niets. (De Morgen, (13/01/95)
2. fietsen/rijden als een - vogeltje,zie vogeltje.
3. gooi een dode hond achter mij aan,het kan mij werkelijk niets meer schelen! M.b.t. iemand die ontslagen is bet. ze gooiden een dode hond achter hem aan‘het kon hem niets meer schelen en degenen die zich van hem ontdeden al evenmin’. De uitdr. komt oorspr. voor bij de Amerikaanse auteur Malcolm Lowry in diens Under the Volcano:‘Somebody threw a dead dog after him down the ravine.’
Smijt mij het ravijn maar in en een dooie hond achter mij aan. (F. Springer: Happy Days)
4. het is daar - katoen,er valt weinig te beleven. Ook gezegd van personen en dan in de bet. ‘futloos’. Dood katoenduidde oorspr. de pit van een olielamp aan die niet wilde branden. Volgens Van Dale(1992) gaat het hier om een gewestelijke uitdr.
In een uniek moment van vertrouwelijkheid zei ze: ‘Ik wou dat ik weer jong was en de pil had. Ik zou bij die vrouwen gaan die zo hard schreeuwen maar ook dingen veranderen (ze bedoelde feministen - HvdH) en ik zou weg willen uit ons dorp. Want hier is alles altijd dood katoen.’ (Opzij, januari 1995)
5. laat de doden hun doden begraven,laten we ons bezig houden met de problemen van deze tijd en niet met het verleden. Het begraven van doden gaat steeds gepaard met veel leed. Ontleend aan de bijbel (Matteüs 8:22, Lucas 9:60). Inmiddels verworden tot een journalistencliché.
6. opzijn -, erg bevreesd. Informele uitdr. Bijv. ik was op mijn dood dat ze mijn slippertje zou ontdekken.
7. over de doden niets dan goed,Latijnse graf- spreuk de mortuis nil nisi bene/bonum.Meestal toegeschreven aan de Atheense staatsman So- lon (ca. 500 v.C.). Later schreef de Romeinse dichter Sextus Properitius (ca. 47 - ca. 15 v.C.): absentinemo non nocuissevelit.Inmiddels overgegaan in talrijke Europese talen, zoals bijv. Engels neverspeak ill of the dead,of Duits überdie Toten redeman nurGutes (inde Berlijnse volksmond vaak verbasterd tot von den Toten sieht man nichts mehrals dieBeene).Ook bij ons vaak aanleiding tot scherts. In de pers meermaals gepersifleerd.
Over de doden niets dan ruzie. (NRC Handelsblad, 25/04/96, over Kroatië)
Onlangs hoorde ik een zeer oude heer tegen een gerimpelde dame bij de bakker zeggen: ‘Vroeger hadden we veel leukere televisie.’ Ik weet eigenlijk
niet of dat waar is. Over de doden niks dan goeds maar onlangs zag ik ter gelegenheid van wat sterfgevallen wat oude stukjes televisie en ik schrok mij het apelazarus! (Nieuwe Revu, 24/07/96)
