1. de grote broek aantrekken,opscheppen; maar ook ‘ambities hebben’. Vrij recente uitdr. (jaren tachtig?).
Standhouden dus, luidt het motto. Brinkman heeft niet voor niets de grote broek aangetrokken; een opstelling die wordt versterkt door het geloof dat alleen een onaangenamer WAO de instroom substantieel kan beperken. (Trouw, 15/08/91) Confectiecentrum trekt de grote broek aan. (De Volkskrant, 13/09/91)
Wie echter een te grote broek aantrekt,leeft te royaal en gooit het geld maar over de balk:
Zelden werd het nationale minderwaardigheidscomplex duidelijker gedemonstreerd: we zijn maar een klein rotlandje en we hebben weer eens een te grote broek aangetrokken. (HP/De Tijd, 25/10/91)
De langademige kamerbehandeling liep voor het CDA lelijk af, doordat het onderwijsclubje van de fractie oorspronkelijk een te grote broek had aangetrokken, waarbij het risico van afzakken werd veronachtzaamd. (De Volkskrant, 22/06/91)
Of Major rond de verkiezingen zijn optimisme op de loop heeft gelaten, of dat hij uit politieke overwegingen een te grote broek had aangetrokken, is moeilijk vast te stellen. (Het Parool, 18/07/92)
2. de grote kanonnen,journalistencliché voor ‘de belangrijke personen, de grote namen, de meest onderlegde personen op een bepaald gebied’. In de wielersport is het de populaire aanduiding voor ‘de vedetten, de superkampi- oenen’. De uitdr. wordt soms ook wel gebruikt in het kaartspel voor ‘de hoge kaarten’, waarbij wellicht moet worden gedacht aan de Duitse zegswijze und jetzt kommen die grosse Kanonen. Begrote kanonnenkomen vermoedelijk uit het Engels: the bigguns‘topmannen’, sinds ca. 1834.
3. de grote piet uithangen,slanguitdr. voor ‘aan exhibitionisme doen’; ook wel potloodventenof (bij de politie van Maastricht) vendelzwaaiengenoemd. Pietbetekent hier ‘mannelijk lid’, net als in even met Pietje praten; Piet in de wei laten; Piet in het hok spelen.
4. de grote sprongvoorwaarts,belangrijke vooruitgang, voorgenomen dan wel geboekt. Oorspr. de ben. voor de politiek van gedwongen industrialisatie in China, gestart in 1958. Hiermee wilde Mao Zedong van China binnen de kortste keren een geïndustrialiseerde grootmacht maken (meer hierover bij De Coster 1992). Tegenw. een handzaam journalistencliché. Wellicht uit de Angelsaksische media komen overwaaien: ook daar gebruikt men big leapforward in dezelfde zin.
Maar door iedereen werd geconstateerd dat de ‘grote sprong voorwaarts’ die het kabinet in de nacht van 13 op 14 juli had gemaakt, de oplossing van het WAO-probleem geen goed had gedaan. (Vrij Nederland, 21/09/91)
De emancipatie heeft, na de moeder die er met haar twaalf kinderen alleen voorstond, haar Grote Sprong Voorwaarts wél gedaan, het valt niet te ontkennen. (Gerrit Komrij: Met het bloed dat drukinkt heet, 1991)
Volgens de werkgroep die de nota voorbereidde moet D66 ervoor kiezen een ‘grote sprong voorwaarts’ te maken in plaats van met kleine stapjes voort te gaan. (De Volkskrant, 18/01/92)
Zijn verhaal is namelijk opzienbarend. Hij bericht over een mogelijke grote sprong voorwaarts in het kankeronderzoek aan de vooravond van een internationaal wetenschappelijk congres over dat thema. (HP/De Tijd, 24/04/92)
Nederland staat voor een grote economische sprong voorwaarts, zo zei PvdA-lijsttrekker Kok nog onlangs. (Trouw, 09/04/94)
5. een grote gulp en niks erin,gezegd van iets dat heel wat lijkt, maar in feite niet veel voorstelt. Vooral m.b.t. mannen die op seksueel gebied weinig te bieden hebben, maar die niettemin de indruk proberen te wekken (door veel opzichtig vertoon) dat ze heel wat in huis hebben. Van vrouwen zegt men dan weer meer broek als kont.
6. een grote lantaarn, maar weinig licht,spottend gezegd van een dom iemand. Het gezegde ‘Grote lantaarn, maar klein licht5 komt voor in Een ontgoocheling(1914) van Willem Elsschot (waarin de hoofdpersoon slecht kan leren, maar een opvallend groot hoofd heeft). Soms ook gezegd van iemand die ui terlijk wel stoer doet maar innerlijk zwak is. Cliché.
7. eerst grote mensen en dan flaporen,cliché dat volwassenen wel eens gebruiken tegenover kinderen.
8. gestorven op een - karwei,eufemistische uitdr. onder medici en ambulancepersoneel voor ‘overleden in een bordeel’.
9. -/zwaargaan,zwanger zijn. Cliché-uitdr. Vulgairder is een buik met benen hebben.Andere syn.: een blindepassagier hebben; met big zitten.
10. grote mannen, kleine jannen,mannen die groot zijn, zijn doorgaans klein geschapen. Schertsende uitdr.
De jacht op de foto’s is geopend, maar het gerucht gaat dat Sam bovennatuurlijk slecht geschapen is, wat trouwens geen wonder is gezien de Nederlandse zegswijze: Grote Mannen, Kleinejannen. (Nieuwe Revu, 04/11/92)
11. grote schoonmaak hebben,eufemistische uitdr. voor ‘menstruatie hebben’. Vgl. bezoek hebben; de dagen hebben; de maand hebben; de rommel hebben; de (vuile) week hebben; grootmoeder/grootvader te logeren hebben.
12. grote teen/Toon zonder nagel,schertsende slangben. voor het mannelijk lid.
13. het grote geld,een groot bedrag aan geld; (op te rapen) winst. Wellicht ontleend aan het Engels: the bigmoney.Deze modieuze uitdr. is eind jaren tachtig bij ons opgekomen.
De belangen van zijn museum moesten wijken voor de belangen van ‘het grote geld’, de sponsors. (HP/De Tijd, 21/12/90)
Voetbal op dit niveau draait om het, door sponsors en televisiemaatschappijen aangedragen ‘grote geld’. (Het Parool, 09/11/91)
Ze kennen geen schrik, geen angst en ze zien allemaal het grote geld. (Sport International, mei 1992)
De Vries, die in Duitschland het ‘grote geld’ zag blinken. (J.A. Deelder: Jazz, 1992)
14. het grote mes,wielerslang voor ‘de grote versnelling’: op het grote mes; het grote mes draaien.
Omdat we vol spirit waren, draaiden we konstant op het grote mes. (Ben Borgart: De vuilnisroos, 1972)
De NOS zendt de etappe in haar geheel uit. Dit is dus dé kans om er in te komen, meteen op het grote mes, vol in de beugels. (Het Parool, 14/07/90) Vierhonderd meter voor de streep ging hij op het groot mes keihard door. (HP/De Tijd, 02/04/93)
15. met de grote beurt naar huis gaan,met weekendverlof gaan. Marineslang. Vgl. een beurtgeven.
16. op - lef tippelen,Bargoense uitdr. voor ‘zonder vrees, zonder iets te ontzien op diefstal uitgaan’. Opgetekend door Koster Henke. Nu wellicht verouderd.
17. vergeet je grote broer niet!,schertsend geroepen tegen iemand die dreigende taal spreekt maar waarvan men zeker is dat hij te bang is om zij n dreigementen uit te voeren.
18. zij zijn - en ik is klein,vaak met de toevoeging ... en da’s nieteerlijk.Aanvankelijk de verongelijkte kreet van het kuikentje Calimero, uit een Italiaanse tekenfilmserie (de Nederlandse stem was van Corry van der Linden), die voor het eerst op het scherm kwam (bij de TROS) in 1972. De kreet werd later overgenomen door TROs-directeur Joop Landré in zijn wekelijks praatje over de omroep. Ondertussen spreekt men - vooral in het politieke bedrijf - ook over het Calimero-complex; -syndroom of -effect(Nederland tegenover de veel grotere en machtigere buur, Duitsland).
