Velzen - gem. in N.-Holl. Zij beslaat 4236 H.A., waaronder 172 H.A. klei uit de IJpolders; overigens bijna alles zandgrond (duinen). Vóór de doorgraving van Holland-op-zijn-Smalst telde de gem. 3000 inw., thans 28.000. Dit is vooral toe te schrijven aan de opkomst van IJmuiden en de uitbreiding van Santpoort als villadorp.
De gem. bevat de dorpen V., Santpoort, Driehuizen en IJmuiden. Ook ligt nog in deze gem. de beroemde ruïne van Brederode. Het dorp V. ligt op 6 K.M. ten N. van Haarlem aan trein en tram. Tijdens den oorlog is er een hoogovenbedrijf gevestigd. V. wordt reeds als Felison vermeld in schenkingsacten van Karel Martel, omstr. 725. Later stond hier het bekende slot der heeren van Velzen, dat, na den moord op graaf Floris V, waarvan Gerard v. Velzen de hoofddader was, is verwoest, terwijl de heerlijkheid werd verbeurd verklaard. Ruïnen bestonden nog tot in ’t begin der 19de eeuw.
