Luzern, - 1) Zwitsersch kanton ; 1492 K.M.2, 172.000 inw. Het omvat in het Z. een gedeelte der Vóór-Alpen, n.l. de N.-hellingen van den Pilatus (2132 M.) en den Napf (1411 M.), en de bergen, die het Entlenbuch (dal van de Kleine Emme) insluiten. Het N. deel behoort tot de z.g. Zwitsersche hoogvlakte, eigenlijk een vrij sterk geaccidenteerd heuvelland, met moerassige dalen, waarin enkele meren voorkomen (Sempacher-See, Bald-See).
De rivieren behooren gedeeltelijk tot het stroomgebied van de Reuss, gedeeltelijk tot dat van de Aar. De Katholieke Duitsche bevolking leeft van landbouw (tarwe, mais, gerst, veel vruchten, o. a. kastanjes, noten en wijn), en veeteelt met zuivelbereiding, vooral kaas. Ook is er eenige industrie (textielindustrie, glas en papier).
2) hoofdstad van het vorige; 42.000 inw., gelegen aan den uitgang van het Reussdal uit de Alpen, aan beide oevers dier rivier bij haar uitvloeiing uit het Vierwaldstattermeer, aan den St. Gotthard-spoorweg (Basel—Milaan) en door andere spoorlijnen met Zürich, Lenzberg, Bern en door den Brünigweg met het Berner Oberland verbonden. Het meer wordt druk met stoombooten bevaren. L. is een van de voornaamste ingangspoorten tot het Zwitsersche Alpengebied en wordt jaarlijks door tienduizenden vreemdelingen bezocht. De stad ligt zeer schilderachtig tegen de oeverheuvels aan en is gedeeltelijk nog omsloten door een ouden muur met negen torens (de Musegg). Het oude stadsgedeelte heeft hoekige straten en veel interessante gevels uit de 16de en 17de eeuw.
Twee Middeleeuwsche, overdekte met schilderwerk versierde bruggen, waarvan een tegen een oude watertoren aan rust en verschillende moderne bruggen verbinden de beide oevers van de Reuss. Onder de belangrijkste gebouwen behooren de in Renaissance-stijl gebouwde Hofkerk, de Gothische Franciscaner kerk, het Oude Raadhuis (Renaissance) met museum, enz. In het N. van de stad is een stuk oude gletsjerbodem blootgelegd, de Gletschergarten, waarbij een museum en de bekende in de rots uitgebeitelde Leeuw van Thorrwaldsen, ter herinnering van de Zwitsers, die gedurende de Fransche revolutie door het Parijsche gepeupel vermoord zijn. L. is een belangrijke markt van landbouw- en veeteeltproducten uit de omgeving. Er is industrie van zijden en wollen stoffen.
