Oosthoek encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 24-01-2019

Helder

betekenis & definitie

Helder - of Den Helder, gem. op de Noordelijke punt van Noord-Holland, groot 4463 H.A., met 31.000 inw. Zij strekt zich in het W. langs de Noordzee uit, waartegen zij door duinen is beschermd ; in het N. ligt zij langs het Marsdiep en in het O. aan de Zuiderzee. De gem. bevat de stad Den H. (28.000 zielen, waaronder 3000 man aan boord der schepen) met de wijk Willemsoord aan het Nieuwediep, benevens het dorpje Huisduinen. In de laatste jaren is in het Koegras (bij den aanleg van het Noordholl.

Kanaal bedijkt) Julianadorp ontstaan. — Het Nieuwediep werd van 1770 tot 1780 van de Zuiderzee door een steenen dam afgesloten en uitgediept om tot haven te dienen. Na de voltooiing namen de Staten van Holland het besluit om deze haven tot ligplaats hunner oorlogsschepen te bestemmen. Onder de Bataafsche Republiek werd Den H. met een kring van voorloopige forten omgeven ; Napoleons plan om deze werken belangrijk uit te breiden, werd in 1811 en verv. uitgevoerd. Zoo is Den H. onze voornaamste oorlogshaven geworden, beschermd door een kring van forten en wel: aan de Westkust het fort „Kijkduin”; in het N. „Erfprins” en eenige batterijen ; in O. het pantserfort op „De Harssens” en de forten „Oostoever” en „Westoever”; aan de Zuidzijde ’t fort „Dirksz. Admiraal”, dat door de zoog. linie verbonden is met „Erfprins” en „Westoever”. — De wijk Willemsoord bezit het Koninklijk Instituut voor de Marine ter opleiding van adelborsten, de Rijkswerf voor marineschepen, een hospitaal voor de Marine, kazernes, vele magazijnen, een torpedohaven, enz. — Den H. ging vooral vooruit door den aanleg van het Noordhollandsch Kanaal (1819—1825), daar het toen een voorhaven van Amsterdam werd.

Dit is het gebleven, totdat door de opening van het Noordzeekanaal IJmuiden de plaats van Den H. innam. Den H. doet aan visscherij (225 schepen) en heeft een belangrijke vischmarkt. Het bezit ook een Zeevaartschool. Geregelde stoombootdienst op Oudeschild (Texel). — In 1673 won De Ruyter op de Eng.-Fransche vloot bij Den H. den slag bij „Kijkduin” ; in 1781 zeilde Zoutman hier de nieuwe haven uit (slag bij Doggersbank); in 1799 landden in Den H. de Engelschen en Russen; in 1813 sloeg een Ned. Russische zeemacht het beleg voor Den H., doch de bevelvoerende Fransche admiraal Verhuell, Nederlander van geboorte, gaf zich eerst in 1814 op bevel van Lodewijk XVIII over, toen genoemde admiraal zekerheid had verkregen, dat Napoleon afstand had gedaan.