Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-06-2020

Heilige Geest

betekenis & definitie

in de christelijke geloofsbelijdenis de derde persoon van de →triniteit, de andere helper, die uitgaat van de Vader en de Zoon, zich van hen onderscheidt en als derde persoon in de goddelijke drieëenheid wordt beleden. De werkzaamheid van de Heilige Geest wordt in het NT bij voorkeur door middel van symbolen aangeduid: de duif, als symbool van de schepping van het nieuwe Godsvolk; de storm, als symbool van de kracht; vurige tongen, als symbool van het geestdriftig getuigenis.

Hij wordt er de Geest van de Zoon, de Geest van Christus genoemd, die in de gelovigen verblijft als de Geest van het kindschap, die in hen bidt met onuitsprekelijke verzuchtingen. Hij wordt hun geschonken in de doop, incorporeert hen in het kerkelijk lichaam van Christus, wekt in hen geloof en leven, heiligheid en vrede, hoop en blijdschap (de vruchten van de Heilige Geest). Volgens de christelijke theologie inspireerde de Heilige Geest de schrijvers van de bijbel en verlicht de hoorders of lezers. Hij houdt de gelovigen bijeen in kerkelijk belijden en beleven. Hij is tenslotte de onophoudelijke vernieuwer, herschepper van elke gelovige en van de geloofsgemeenschap, tot aan de verrijzenis van het lichaam en de verwerkelijking van het definitieve Jeruzalem toe. In alle kerken wordt de Heilige Geest bijzonder afgeroepen over de bedienaren, en in vele kerken ook bij de bediening van de confirmatie of het vormsel, dat de doop voltooit. In de oosters-orthodoxe kerken heeft men altijd bijzondere aandacht gehad voor de werkzaamheid van de Heilige Geest, eveneens in de kerken van de Reformatie, terwijl in de Rooms-Katholieke Kerk de leer over de Heilige Geest m.n. sinds de Tweede Wereldoorlog sterk in ontwikkeling is. →geest, GODSDIENST.LITT. T.Vriezen e.a., De Spiritu Sancto (1964); H. Berkhof, De leer van de Heilige Geest (1965). ICONOGRAFIE. De Heilige Geest wordt doorgaans gesymboliseerd door een witte duif (→duif, ICONOGRAFIE) op afbeeldingen van de →annunciatie, de doop van Christus en de triniteit. Op voorstellingen van Pinksteren (de uitstorting van de Heilige Geest, Hand.2,3-4) kreeg de Heilige Geest sinds de vroege middeleeuwen de gedaante van lekkende vlammen (vurige tongen) boven de hoofden van Maria en de apostelen.

LITT. J.J.M.Timmers, Christ. symboliek en iconografie (2e dr. 1974).