betrekking tussen ecosystemen of onderdelen ervan, in de vorm van uitwisseling van materie, energie en/of organismen. Er kan hierbij een onderscheid gemaakt worden tussen landschapsecologische relaties tussen de verschillende componenten van een ecosysteem (b.v. de relatie bodem-vegetatie) en de relaties tussen ruimtelijk gescheiden ecosystemen.
De relaties tussen ecosystemen, ook wel horizontale relaties genoemd, staan sinds enige tijd extra in de belangstelling. Steeds frequenter blijkt nl. dat negatieve gevolgen van ingrepen op het milieu op een bepaalde plaats niet tot die plaats beperkt blijven, maar ook op andere plaatsen merkbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn sterke verontreiniging van stromend grondwater of het aantasten van het foerageergebied van een bepaalde vogelsoort, waardoor de soort verdwijnt en een ogenschijnlijk geschikt broedgebied voor de betreffende soort onbewoond blijft.Sommige ecosystemen zijn sterk afhankelijk van horizontale relaties en kunnen zonder deze niet bestaan (b.v. uiterwaarden, slikken, schorren en kwelders). Andere ecosystemen kunnen uitsluitend bestaan door het ontbreken van zulke relaties en bestaan bij de gratie van een relatief geïsoleerde ligging (b.v. voedselarme heidevennen). Hoe dan ook spelen deze horizontale relaties voor het voortbestaan van alle ecosystemen een belangrijke rol. De volgende factoren spelen bij de relatie een rol:
1. het agens of de migrerende factor, waardoor de relatie optreedt: b.v. grondwater, oppervlaktewater, zeewater, vogels, zoogdieren, insekten, vissen;
2. het medium (d.w.z. het milieu: water, bodem, lucht) waardoor het agens zich beweegt;
3. herkomstgebieden ofwel de ecosystemen waartussen de uitwisseling van materie, energie en/of organismen plaatsvindt.
Algemeen bekende relaties zijn die welke trekvogels onderhouden tussen broedgebied en overwinteringsgebied, waarbij zij soms afstanden van meer dan 10000 km overbruggen. Steeds belangrijker, m.n. voor de ruimtelijke planning en het natuurbeheer, blijken ook de relaties die zich op lokaal of regionaal niveau voordoen. Zo verplaatsen amfibieën en reptielen zich over slechts korte afstanden (tot enkele kilometers). Toch is er het probleem van de verkeersslachtoffers tijdens de paddentrek. Een ander voorbeeld op lokaal niveau is de aantasting van kleine natuurgebieden door verontreinigd grondwater, afkomstig van een aangrenzend landbouwgebied. Op alle niveaus, internationaal, nationaal, regionaal en lokaal, doet zich de relatieproblematiek voor.
