in het wild levende dieren die door wettelijke bepalingen beschermd zijn tegen bedreigingen door de mens (vangen, doden, verhandelen, verstoren). Wetten die in het wild levende dieren beschermen, zijn tot stand gekomen in het besef dat dieren worden bedreigd.
Door bevolkingsgroei wordt op vele plaatsen in de wereld een grote druk uitgeoefend op natuurgebieden en gebieden met een sterk natuurlijk karakter. Deze nemen door vernietiging of overexploitatie in waarde, omvang en aantal af, waardoor er voor veel diersoorten weinig of geen ruimte overblijft. Daarnaast worden diersoorten o.m. bedreigd door vervuiling (vooral van wateren), overbejaging, vangst en handel. De bedreiging en achteruitgang van vele diersoorten zijn gesignaleerd door tal van nationale en internationale natuur- en milieu-organisaties. Om tegen de bedreiging van dier- en plantesoorten iets te kunnen doen, is in 1973 onder auspiciën van de VN de Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES) opgesteld, kortweg het Verdrag van Washington. De landen die dit verdrag hebben ondertekend, hebben zich verplicht maatregelen te nemen om de handel in bedreigde diersoorten aan banden te leggen.
Er zijn in Nederland wetten van kracht die tot doel hebben dieren te beschermen tegen een aantal van de bedreigingen. Een aantal soorten nuttige vogels werd al in de 19e eeuw beschermd. Daarna is de bescherming uitgebreid tot alle in Europa in het wild voorkomende soorten vogels (Vogelwet van 1936), met uitzondering van de in de Jachtwet genoemde soorten (fazant, patrijs, alle snippen, eenden en ganzen, goudplevier, meerkoet, houtduif en de meeste kraaiachtigen). Bovendien is de huismus niet beschermd en zijn de spreeuw en enkele meeuwesoorten maar gedeeltelijk beschermd, vanwege hun talrijkheid en veronderstelde schadelijkheid. Niet-bedreigde en talrijke soorten zijn dus ook beschermd (b.v. zanglijster, Turkse tortel).Lijst van beschermde dieren in het Vlaamse Gewest krachtens KB van 22.9.1980.
zoogdieren Mammalia bruinvis Phocaena phocaena egel Erinaceus europaeus geelhalsbosmuis Apodemus flavicollis hamster Cricetus cricetus hazelmuis Muscardinus avellanarius alle spitsmuizen Soricidae tuimelaar Tursiops trumcatus Montagu alle vleermuizen Chiroptera reptielen Reptilia alle amfibieën, behalve: Amphibia bruine kikker Rana temporaria temporaria groene kikker Rana esculenta insekten Insecta bergcicade Cicadetta montana bidsprinkhaan Mantis religiosa blauwvleugelige veldsprinkhaan Oedipoda coerulescens driehoornmestkever Typhoeus typhoeus duin- of julikever Polyphylla fullo eenhoornmestkever Odontaeus armiger gentiaanblauwtje Maculinea alcon Fabricius gouden torren Cetonia aurata, Cetonia cuprea Fabricus, Osmoderma eremita Scopoli en Oxythyrea funesta Poda groene sabelsprinkhaan Locusta viridissima groot blauwtje Maculinea teleius Bergstrasser grote vuurvlinder Lycaena dispar Haworth, Rutilus Werneberg kaalrug, rode bosmier Formica polyctena Forster kleine eikelboktor Cerambyx scopoli Fuessly koningspage Iphiclides podalirius lederboktor Prionus coriarius libellen Odonata lieveheersbeestjes Coccinelidae loopkevers Carabus melkvlek zandoogje Eribia legea pikzwarte of spinnende watertor Hydrophilus piceus poppenrovers Calosoma riettorretje Donacia en Plateumarode bosmier Formica rufa tijmblauwtje Maculinea arion vliegend hert Lucanus cervus waterroofkevers Dytiscus en Cybister zandloopkevers Cicindela spinnen Araneida aardspin Atypus affinis Eichwald dwarsgestreepte wielspin Argiope bruennechi gerande oeverspin Dolomedes fimibriatus waterspin Argyroneta aquaticus De naleving van deze twee wetten wordt gecontroleerd door de politie en onbezoldigde opsporingsambtenaren (o.a. controleurs van de Vogelwet). Overtredingen worden bestraft met geldboetes. Bij overtreding van de Natuurbeschermingswet is ook gevangenisstraf mogelijk. Meer diersoorten worden bedreigd dan er door wetten worden beschermd. Bij de keuze van de soorten is er echter van uitgegaan dat wettelijke bescherming tegen vangen, doden enz. geen zin heeft, wanneer de soorten door biotoopvernietiging worden bedreigd.
De Wet bedreigde uitheemse diersoorten is uitgevaardigd om de handel in een groot aantal uitheemse diersoorten aan banden te leggen. Ruim 400 soorten zoogdieren, 1200 soorten vogels en enkele honderden soorten reptielen, amfibieën en vissen zijn op deze manier beschermd. Het betreft dieren die in hun oorspronkelijke verspreidingsgebied bedreigd worden met uitsterven als gevolg van biotoopvernietiging, overbejaging en vangst voor de handel. Vooral apen, landschildpadden, krokodillen en papegaaien zijn erg gewild als huisdieren, voor verzamelingen, laboratoria of industrie. De naleving van de wet wordt gecontroleerd door de politie en daartoe speciaal aangestelde rijksambtenaren. Overtredingen kunnen worden bestraft met geldboetes en gevangenisstraf.
De Jachtwet regelt niet in de eerste plaats bescherming van diersoorten. Soorten kunnen door de Jachtwet beschermd worden tegen vangen en doden, door de jacht gedurende een bepaalde periode of het hele jaar te sluiten. Hiervoor is een ministeriële beschikking nodig. Op deze wijze zijn zeehond, das, boom- en steenmarter, otter, enkele eende- en ganzesoorten en korhoen beschermd. Andere soorten die sterk achteruitgaan, zoals watersnip en patrijs, mogen echter nog steeds worden bejaagd.
Het KB van 22.9.1980 specificeert welke in het wild levende inheemse diersoorten in het Vlaamse Gewest beschermd worden. De beschermde dieren vallen niet onder de toepassing van de wetten en besluiten op de jacht, de riviervisserij en de vogelbescherming. Het is te allen tijde en om het even waar verboden deze diersoorten te bejagen, te vangen, in gevangenschap te houden of te doden, hun woon- of schuilplaatsen te beschadigen of met opzet te verstoren, levend of dood te vervoeren, te verhandelen of af te staan. Behalve in particuliere kweekvijvers is het verboden exemplaren van de groene en de bruine kikker te vangen of te doden. De wijngaardslak mag eveneens niet gevangen worden. Het Bestuur van Waters en Bossen houdt toezicht op de naleving ervan. Voor het Waalse Gewest geldt het besluit van de Waalse Executieve van 30.3.1983, dat zegt dat alle inheemse soorten zoogdieren, amfibieën en reptielen beschermd zijn.
Litt. Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, Beschermde planten en dieren (1974); Stichting Natuur en Milieu, Internationale handel in wilde dieren en planten (1981).
