Jodendom van A tot Z

Prof.dr. Pieter W. van der Horst (2006)

Gepubliceerd op 14-02-2024

Mozes

betekenis & definitie

is als wetgever van het joodse volk de centrale figuur in het jodendom. Toch is het beeld van Mozes niet overal en in alle tijden gelijk gebleven.

In de vroegste nabijbelse literatuur wordt Mozes, vooral bij Grieks-schrijvende joodse auteurs, vooral geschilderd als een cultuurheld, een groot uitvinder van alles wat goed en nuttig voor de mensheid is, bijv. van het alfabet (maar ook van de astrologie!), en vooral als een groot filosoof (waaraan o.a. Plato zijn grote wijsheid zou hebben ontleend). Ook als wetgever zou hij voor de grote Griekse wetgevers model hebben gestaan. Anderen speculeren over Mozes’ hemelse status bij God (Monotheïsme). In heidense kringen wordt Mozes in diezelfde eeuwen door sommigen beschreven als een groot magiër (in positieve zin; Magie), terwijl anderen hem afschilderen als de leider van een bende atheïstische misantropen (Antisemitisme). In rabbijnse kringen is Mozes enerzijds Rabbenu, ‘onze leraar,’ de man aan wie Israël niet alleen zijn schriftelijke maar ook zijn mondelinge Tora dankt, een middelaar tussen God en mens die volgens sommige rabbijnen niet gestorven is maar door God opgenomen (als Henoch). Anderzijds wordt vaak door de rabbijnen benadrukt dat ook Mozes een feilbaar mens was, dat niet hij maar God de gever van de Tora was, en dat hij gestorven is. Hieruit blijkt dat in bepaalde rabbijnse kringen met zorg tegen een al te grote verheerlijking van Mozes werd aangekeken.In de Samaritaanse theologie is Mozes’ status hoger dan in welke joodse kring ook; bij hen is Mozes het oerlicht dat al vóór de schepping bij God aanwezig was. Om hem is de wereld door God geschapen. Mozes is omwille van de redding van het volk Israël slechts tijdelijk uit de hemel neergedaald maar verkeert sindsdien weer onafgebroken als middelaar bij God. Hij is de enige profeet die er ooit geweest is en aan het eind der tijden zal de Taheb (‘de wederkerende’), de messias, niemand anders zijn dan de ‘profeet als Mozes’ (uit Deut. 18:15,18). Zie ook Mozes-literatuur.