Eerder schreef [Oscar] Van Woensel onder meer de soepele, modieuze jongerenvoorstellingen Varkens en Part Two voor het beginnende gezelschap Het Syndicaat. Ook nu zijn zijn teksten doorspekt met Engelse kreten en, vooral seksuele, krachttermen. Zeus beklaagt zich over de ‘klotegiganten’, Herkules’ keurige echtgenote biedt op zijn tirade aan hem even te pijpen. Van Woensels figuren spreken afwisselend, en in een razend tempo, van ‘samen een worden’, ‘offeren aan Venus’, ‘bonken’ en ‘fleppen’, ‘flenzen’, ‘ketsen’ en ‘kezen’. (NRC 6-1-1998)
In april 1998 kwamen enkele middelbarescholieren uit Ulft, een dorpje in Gelderland, in het activiteitencentrum De Smeltkroes bijeen voor een voorlichtingsmiddag over veilig vrijen. Eerst gaven vier acteurs een korte voorstelling met de bedoeling de jongeren te laten nadenken over seks. Na de pauze kwamen de leerlingen zelf aan het woord. De acteurs lazen briefjes voor waarop de jongelui - anoniem - hun versiertrucs hadden opgeschreven. De aanwezige verslaggever van De Gelderlander noteerde:
Die [versiertrucs] varieerden van ‘drankje aanbieden’, ‘hij moet naar mij toekomen’ tot het gerichtere ‘ik wil bonken’. Het laatste tekstje zorgde voor veel gelach. Oh, dat is René, zei een meisje.
Bonken is nog niet zo’n oud woord. Sinds het begin van de negentiende eeuw wordt het gebruikt voor ‘slaan’ of ‘stoten’, en in Vlaanderen was het vrij gangbaar voor ‘knikkeren’. Maar René bedoelde natuurlijk iets anders. Die betekenis dateert, voor zover we kunnen nagaan, pas uit 1977.
In dat jaar namen Van Kooten en De Bie in de Houtrusthallen in Den Haag een live-optreden van de Klisjeemannetjes op dat terecht zou komen op de plaat Hengstenbal. Deze beroemde sketch van twee Hagenezen die hun seksleven - of beter: hun moyenne qua kieren bespreken, leverde uitzonderlijk veel gevleugelde woorden op. Want ook fysiek is altijd psychisch; goed kauwen, dat je eten gelijkmatig in je bloed komt en kijken, kijken en de rest erbij denken vinden hier hun oorsprong. Plus nog een aantal woorden en uitdrukkingen voor ‘neuken’.
En dan te bedenken dat deze klassieker slechts bij toeval werd opgenomen. Van Kooten en De Bie deden mee aan een jubileumprogramma voor café De Sport, een kroeg waar ze vroeger vaak kwamen. Ze deden slechts één act. ‘Pas op het laatste moment zei een van ons’, aldus De Bie, ‘ach, laat maar een band meelopen. Dat waren we helemaal niet van plan. Terwijl het een van onze bekendste sketches is geworden.’ En één van hun bestverkochte platen, want in krap drie jaar tijd werden van Hengstenbal ruim 140.000 exemplaren verkocht, goed voor een platina plaat.
In totaal gaan er in het tweegesprek van de Klisjeemannetjes 23 synoniemen voor ‘neuken’ over tafel. Het gaat om: van bil gaan, de oudste beweging der (niet: ter) wereld maken, bonken, een boom opzetten, doktertje spelen, flenzen, fleppen, in de suikerpot roeren, ketsen, kieren, knarren, een partijtje kunstbiljarten, palen, pompen, de pruimen op sap zetten, een punt zetten, rolbezemen, het roompotje peilen, soppen, een veeg geven, de oudste voorstelling der wereld geven, wippen en van wippenstein gaan.
Hoe kun je nu aantonen dat de seksuele betekenis van bonken een vondst is van Van Kooten en De Bie? In de eerste plaats zeggen ze dit zelf. Volgens Van Kooten probeerden ze bij het schrijven van deze dialoog allemaal nieuwe woorden en uitdrukkingen voor het voltrekken van de bijslaap te verzinnen. ‘We zijn er echt voor gaan zitten.’
Toch zaten er tussen die 23 wel degelijk bestaande woorden en uitdrukkingen. Van bil gaan, flenzen, fleppen, ketsen, palen, pompen, een punt zetten, soppen, een veeg geven en wippen zijn al ouder - soms al honderden jaren. Twijfelgevallen zijn doktertje spelen en kieren. Hans Heestermans schreef in 1977 in het Erotisch woordenboek dat kieren in Den Haag en Rotterdam was gesignaleerd. Maar wanneer dat was, vermeldt dit eroticon niet. Dat is een algemeen probleem met seksuele woorden: omdat woordenboekenmakers eeuwenlang te keurig of te schijterig zijn geweest om dit soort woorden op te nemen, is alleen bekend hoe oud die zijn als ze bijvoorbeeld zijn gebruikt in kluchten of andere volkse bronnen. Van de meeste hebben we echter geen flauw idee sinds wanneer ze in zwang zijn.
Wat we kunnen vaststellen is dit: in het Erotisch woordenboek wordt Hengstenbal als (eerste) bron opgevoerd bij bonken, in de suikerpot roeren, knarren, de pruimen op sap zetten en rolbezemen. Een boom opzetten, de oudste beweging der wereld maken, een partijtje kunstbiljarten, het roompotje peilen en van wippenstein gaan staan er - om onbekende redenen - niet in. Aanvullend onderzoek in andere bronnen - waaronder woordenboeken en de belangrijkste Bargoense woordverzamelingen - leverde voor al deze woorden en uitdrukkingen geen oudere vindplaatsen op.
Wat kun je hieruit concluderen? Dat er voor deze woorden en uitdrukkingen vooralsnog geen oudere bronnen bekend zijn en dat ze dus inderdaad door Van Kooten en De Bie verzonnen zouden kunnen zijn. Maar dat betekent niet dat ze ook nu nog algemeen worden gebruikt. Van bonken kunnen we dat, mede dankzij René uit Ulft, wél aantonen. Hetzelfde geldt voor de pruimen op sap zetten en van wippenstein gaan.
