Pruimen op sap zetten, roompotje peilen, de oudste beweging der mensheid, kortom: ook deze heren lusten er wel pap van. (Oor 7-10-1987)
In maart 1998 schreef Theodor Holman in Het Parool: ‘Ach ja, wie kent niet de dertien synoniemen voor het begrip copuleren die Van Kooten en De Bie gebruikten in hun misschien wel beroemdste sketch, uitgesproken in de Houtrusthallen in 1977 in Den Haag: bonken, wippen, kieren, soppen, palen, ketsen, pompen, een punt zetten, kunstbiljarten, een veeg geven, van wippenstein gaan, in de suikerpot roeren en de pruimen op sap zetten.’
In feite gebruikten Van Kooten en De Bie in deze fameuze sketch 23 synoniemen voor de eeuwige beweging. Zoals bij bonken al werd uiteengezet, is van tien van deze woorden of uitdrukkingen zeker dat ze ouder zijn dan Hengstenbal, soms zelfs beduidend ouder. Van twee is dit onzeker. Blijven er elf over die wellicht door Van Kooten en De Bie zijn bedacht of verbreid. Alleen van bonken, de pruimen op sap zetten en van wippenstein gaan is duidelijk dat ze nog met enige regelmaat worden gebruikt.
Er zijn verschillende aanwijzingen dat Van Kooten en De Bie de seksuele betekenis van de pruimen op sap zetten hebben verzonnen: zij zeggen dit zelf, het is niet eerder in deze betekenis aangetroffen, en ook het Erotisch woordenboek geeft Hengstenbal als oudste vindplaats. De enige aanwijzing dat het toch ouder zou kunnen zijn komt van prof. dr. Bob Smalhout. Aan Opzij vertelde Smalhout onlangs over zijn ervaring met seksuele voorlichting in militaire dienst. Van een onderofficier kreeg Smalhout te horen:
Moeilijk woord. Mannen, seksuele voorlichting is een moeilijk woord, maar jullie weten waar het om gaat: het gaat om de seks, dat wil dus zeggen het neuken, het naaien, het krikken, het rukken, de pruimen op sap zetten. Je hebt dus twee soorten mensen: de hetero’s - dat zijn jullie en ik - en de homo’s, ook wel genoemd de ruigpoten, de bruinwerkers, de aambeienschoffelaars. En zo ging dat een uur lang door.
Smalhout is van 1913, dus hij zal lang vóór Hengstenbal in dienst hebben gezeten, maar het is natuurlijk de vraag of hij zich de woorden van de onderofficier correct herinnert. Zeker is dat Van Kooten en De Bie aan de verbreiding van deze uitdrukking hebben bijgedragen. Dat blijkt ook uit het feit dat de pruimen op sap zetten vaak samen wordt genoemd met andere uitdrukkingen die alleen op Hengstenbal te vinden zijn.
De uitdrukking wortelt overigens in een oude traditie: rospruim wordt al sinds de zestiende eeuw voor ‘vagina’ gebruikt, pruim sinds het begin van de zeventiende eeuw, in de negentiende eeuw zei men in Oost-Vlaanderen de gare pruimen schudden voor ‘neuken’ en in Enschede zeggen ze: op de proem’n kroep’n (‘op de pruimen kruipen’).
Je kunt pruimen trouwens ook echt op sap zetten: vooral de reine-claude leent zich daar volgens onze kookboeken uitstekend voor. Zie ook bonken en van wippenstein gaan.
