Al miljoenen jaren lang houden zijderupsen zich vlijtig bezig met het vervaardigen van zijde. Zijderupsen zijn de larven van de zijdevlinder.
Ze gebruiken hun zijde om zich in te spinnen in een kokon, waaruit na verloop van tijd de volwassen vlinder te voorschijn komt. Ongeveer 4000 jaar geleden ontdekten de Chinezen een methode om de zijde van zo’n kokon uiteen te rafelen en de hieruit verkregen draden te verwerken tot zijden weefsels.Honderden jaren lang vervaardigden de Chinezen zijden kleding en verkochten die aan de volkeren van Azië en Europa. Hoe ze die weefsels maakten, hielden ze echter zorgvuldig geheim. Zijde was, behalve mooi, echter zo kostbaar, dat alle niet-Chinezen zich bijzonder inspanden om achter het geheim te komen.
In de zesde eeuw vernam de Romeinse keizer Justinianus het geheim van de zijdefabricage van twee Perzische monniken, die een reis hadden gemaakt door China. Hij beloofde hun een grote beloning als ze terug wilden gaan naar China en hem een paar eieren van de zijdevlinder brachten. De monniken lieten zich overhalen en slaagden er inderdaad in een paar eieren naar het westen te smokkelen, verborgen in een bamboestok.
Het maken van zijde is een vrij ingewikkelde zaak. Het proces begint met het uitzetten van kartonnen kaarten, waarop de wijfjes van de zijdevlinder hun eieren afzetten. Na een dag of tien komen uit de eieren kleine, wormachtige rupsen te voorschijn, die zorgvuldig worden onderzocht. Alle rupsen, die niet helemaal gezond zijn, worden vernietigd. De gezonde dieren worden uitgezet op roosters en gevoed met moerbeibladeren. Na ongeveer 25 dagen, waarin ze praktisch niets anders doen dan eten, zijn de zijderupsen gereed om aan het spinnen van hun kokons te beginnen.
De rupsen hebben dan namelijk hun maximale grootte bereikt. Bijna 1/5 van hun gewicht bestaat uit zijde, die opgeslagen ligt in twee zakjes opzij van het rupsenlichaam. Beide zakjes zijn verbonden met de zg. spinklieren, die zich onder de bek van de rups bevinden. Als de rups begint in te spinnen, komt de zijde te voorschijn in de vorm van één lange draad. Het diertje maakt het begin van de draad vast aan een twijgje of een ander uitsteeksel en begint de draad vervolgens om het lichaam te winden. Dat winden gebeurt in de vorm van een acht.
Als de kokon is voltooid, ziet hij er dan ook uit als een pinda: de uiteinden zijn dikker dan het middenstuk. Het spinnen van de kokon duurt 24 uur.
In de kokon begint de zijderups vervolgens aan haar altijd weer wonderlijke verandering van onoogelijke larf tot volwassen vlinder. Niet alle zijderupsen echter krijgen de kans zich op die wijze te ontwikkelen. In de zijde-industrie worden slechts een paar kokons bewaard. Uit die kokons moeten straks immers de vlinders te voorschijn komen, die men weer nodig heeft voor het leggen van nieuwe eieren. Kokons, waaruit eenmaal vlinders te voorschijn zijn. gekomen, zijn voor de zijde-industrie verder zonder waarde. Bij het uitkomen verbreekt de vlinder namelijk de draad, die daardoor in talrijke kleine stukjes uiteenvalt. Die stukjes zijn voor het maken van zijden weefsels van geen nut.
De meeste kokons echter worden in een koelruimte geplaatst en zover afgekoeld, dat de rupsen sterven. Vervolgens worden de kokons ondergedompeld in kokend water. Dit proces doet de gom smelten, waarmee de zijden draad zit aaneen geplakt.
Speciale borsteltjes worden gebruikt om de zijde te zuiveren en om het uiteinde van de draad te vinden. Dat uiteinde wordt verbonden met een windklos die de lange draad zeer voorzichtig begint op te winden. Een ongebroken draad zijde kan 500 tot 1300 meter lang zijn! Van de opgewonden zijde worden vervolgens strengen gemaakt, die in grote pakken verzonden worden naar de zijdeverwerkende industrieën.