Wie een beetje thuis is in de natuur weet, dat krekels bij warm weer sneller tsjirpen dan wanneer het koud is. Niemand van ons peinst er echter over ‘huiskrekels’ te houden om te ontdekken of het koud of warm is.
Daarvoor hebben we immers een heel wat nauwkeuriger instrument : de thermometer.Veel thermometers zijn tegenwoordig gevuld met alcohol, die kunstmatig rood of blauw is gekleurd om beter zichtbaar te zijn. Een alcoholthermometer bestaat uit een dun, luchtledig, glazen buisje, dat aan het ene einde gesloten is en aan het andere eindigt in een glazen bolletje. Dat bolletje en een deel van de buis zijn gevuld met gekleurde alcohol.
Als de alcohol tengevolge van de warmte gaat uitzetten, stijgt de vloeistof in het glazen buisje van de thermometer. Als de alcohol daarentegen inkrimpt tengevolge van de kou, daalt het vloeistofniveau in de buis. Naast de buis is een temperatuurschaal aangebracht, waarop we aan de band van het alcoholniveau kunnen aflezen hoe hoog de temperatuur is.
Alcoholthermometers kunnen worden gebruikt om zeer lage temperaturen te meten. Alcohol immers bevriest pas als het uiterst koud is geworden.
Hoge temperaturen daarentegen kunnen door alcoholthermometers niet worden gemeten. Alcohol heeft namelijk het nadeel, dat het reeds bij vrij lage temperatuur zijn kookpunt bereikt en gaat verdampen.
Thermometers voor hogere temperaturen zijn daarom in plaats van met alcohol gevuld met kwik. Voor het meten van lage temperaturen is kwik niet geschikt, omdat het vrij snel bevriest.
Temperaturen worden gemeten in ‘graden’. Er zijn echter verscheidene gradenstelsels, die onderling grote verschillen vertonen.
In Nederland en België worden temperaturen gemeten in graden Celsius; een systeem, dat in het grootste gedeelte van de wereld wordt gebruikt. De schaal van de Celsiusthermometer is verdeeld in honderd delen; ze begint hij 0° (het vriespunt van water) en loopt op tot 100° (het kookpunt van water).
In Groot-Brittannië en in de Verenigde Staten worden temperaturen gemeten in graden Fahrenheit. De schaal van de Fahrenheitthermometer loopt van 32° (vriespunt water) tot 212° (kookpunt water).
De lichaamstemperatuur van een gezond mens bedraagt ongeveer 37°C of 98,6° F. Aan de hand hiervan is te zien, dat de Celsiusschaal iets eenvoudiger is dan die van Fahrenheit.
De eerste thermometer werd bijna 400 jaar geleden vervaardigd door de beroemde Italiaanse geleerde Galilei. In plaats van met alcohol of met kwik was deze eerste thermometer echter gevuld met lucht; een stof, die op dezelfde wijze uitzet en inkrimpt. Thermometers worden natuurlijk nog voor andere dingen gebruikt dan alleen maar voor het meten van de temperatuur van de buitenlucht of van het menselijk lichaam. Ze zijn bijvoorbeeld van groot nut voor bakkers en ijscoventers; voor bloemkwekers en bezitters van centrale verwarming. Thermometers zijn nodig voor het vervaardigen van baksteen en staal, van porcelein, glas, plastic en honderden andere stoffen. En ook de wetenschap heeft zeer veel nut van deze instrumenten. Zonder thermometers zouden een heleboel menselijke activiteiten zeer worden bemoeilijkt.