Gouden horizon encyclopedie

Dr. B.M. Parker (1959)

Gepubliceerd op 07-10-2024

KRANT

betekenis & definitie

De mogelijkheid om kranten uit te geven, ontstond pas na de uitvinding van de boekdrukkunst. Toch duurde het na de ontdekking van de losse letter nog geruime tijd voordat de drukkers begonnen met het verspreiden van pamfletten, waarin het belangrijkste nieuws van de dag was opgenomen.

Aanvankelijk wijdden ze hun aandacht namelijk geheel aan het boek; pas 150 jaar na het verschijnen van de Gutenbergbijbel werd de eerste, echte krant gedrukt.Nieuws was natuurlijk al eeuwenlang verspreid. In het oude Rome werden belangrijke berichten door slaven gekopieerd en vervolgens naar alle delen van het Romeinse Rijk gebracht. In de Middeleeuwen verdween het geschreven nieuws; om op de hoogte te blijven van de belangrijkste gebeurtenissen in de toenmalige wereld was de bevolking voornamelijk aangewezen op de onbetrouwbare berichtgeving van rondtrekkende avonturiers, minstrelen, soldaten en pelgrims. Geschreven nieuws had in die tijd overigens weinig zin, omdat buiten de kloosterlingen in hun abdijen praktisch niemand kon lezen of schrijven en zelfs koningen zich geschreven berichten vaak moesten laten voorlezen. De drukkers van de 15e en 16e eeuw drukten af en toe pamfletten: velletjes papier, die aan één zijde bedrukt waren met een belangrijk nieuwtje en die verkocht werden door rond reizende marskramers. Met een echte krant waren deze pamfletten nog niet te vergelijken; een van de voornaamste kenmerken van een krant immers is, dat hij dagelijks of in elk geval regelmatig verschijnt.

Historici twisten erover of de eerste werkelijke krant in Antwerpen of in Stuttgart verschenen is. In beide steden doken in 1609 echter wekelijks verschijnende nieuwsbladen op, die beschouwd kunnen worden als de voorlopers van onze moderne kranten. Het Antwerpse blad heette ‘Wettlijcke Tijdinghe’ en verscheen zowel in het Frans als in het Nederlands. Evenals de ‘Aviso’ en de ‘Relation’ in Stuttgart werd de ‘Wettlijcke Tijdinghe’ gedrukt door een boekdrukker, die zich een extra-bron van inkomsten wilde scheppen. In 1618 kreeg ook Amsterdam een wekelijks verschijnend nieuwsblad; het werd spoedig door andere gevolgd en het duurde niet lang of de Nederlandse hoofdstad werd het centrum van allerlei krantenpublikaties. Dat ging zelfs zo ver, dat veel Franse en Engelse kranten uit die dagen in Amsterdam gedrukt werden en vertalingen waren van hetgeen in deze stad al geschreven was. Reden voor die vreemde ontwikkeling was, dat in Nederland een grotere persvrijheid heerste dan in de omringende landen.

De ontplooiing van het dagbladwezen kreeg echter pas goed haar beslag toen de druktechniek sterk verbeterd werd en er speciale machines geconstrueerd werden voor het zéér snel drukken van zéér veel bladen. De oudste, nog bestaande krant in Nederland is het Algemeen Handelsblad, dat zijn verschijning begon in 1828 en in 1830 dagelijks ging verschijnen. Een andere, reeds lang bestaande krant is de Nieuwe Rotterdamse Courant die door insiders wel eens beschouwd wordt als de beste krant van Nederland en die in 1842 werd opgericht. Verschillende huidige Nederlandse kranten (o.a. Het Parool, Trouw, De Waarheid) zijn hun bestaan begonnen tijdens de bezetting. Zij waren aanvankelijk illegaal verspreide stencils, waarin leden van het verzet bekendheid gaven aan het werkelijke nieuws uit de vrije wereld. Na de oorlog werden deze primitieve publikaties omgezet in moderne dagbladen met meestal tienduizenden abonnees.

Amsterdam is nog altijd het centrum van de Nederlandse krantenwereld. De grote (landelijke) dagbladen zijn praktisch alle in de hoofdstad gevestigd. Daarnaast zijn, vooral na de Tweede Wereldoorlog, ook ‘in de provincie’ verscheidene regionale kranten tot grote bloei gekomen; een bloei, die zich niet alleen uit in een groot aantal lezers, maar ook in een nieuwsvoorziening en een technische verzorging, die niet of nauwelijks onderdoet voor die van de landelijke bladen. Voorbeelden van zulke grote provinciale kranten zijn o.m. het ‘Brabants Dagblad’ (Den Bosch), de ‘Gelderlander’ (Nijmegen), ‘De Stem’ (Breda), ‘De Tyfoon’ (Zaandam) en het ‘Limburgs Dagblad’ (Heerlen).

Moderne kranten stellen zich nog steeds als hoofddoel hun lezers op de hoogte te houden van het dagelijkse nieuws in de wereld.

Daarnaast besteden ze echter ook grote aandacht aan de achtergronden van het nieuws; de meningsvorming; de algemene voorlichting en het amusement (strips, vervolgverhalen, etc.). In tegenstelling tot het buitenland, waar kranten meestal los verkocht worden, heeft zich in de Nederlandse krantenwereld het abonnementensysteem ontwikkeld. Wie zich op een krant abonneert, krijgt zijn dagblad elke ochtend of elke avond keurig thuisbezorgd. Van de landelijke dagbladen komen er een aantal ’s morgens en een aantal ’s avonds uit. De bekendste Nederlandse ochtendbladen zijn ‘De Volkskrant’, ‘De Telegraaf, ‘Het Vrije Volk’, ‘Trouw’ en het ‘Algemeen Dagblad’. Veelgelezen avondbladen zijn ‘Het Parool’, de ‘Tijd-Maasbode’, het ‘Algemeen Handelsblad’, en de ‘Nieuwe Rotterdamse Courant’.

< >