Henegouws geslacht afkomstig uit Croy (Somme), dat al in de 14e eeuw voorkwam, in de 15e eeuw tot aanzien kwam en een belangrijke rol speelde tot in de 17e eeuwse geschiedenis der Nederlanden.
Anton van Croy, heer van Croy en Renty, graaf van Porden. *ca. 1385, ✝ 1475; broer van Jan van Croy. Gunsteling en adviseur van hertog Filips de Goede van Bourgondië en ridder in de Orde van het Gulden Vlies; o.m. stadhouder van Namen en Luxemburg, verwierf de heerlijkheden Chièvres en Aarschot en steunde de Franse koning Lodewijk xi tegen de Bourgondische hertog Karel de Stoute.
Filips II Croy, prins van Chimay, graaf van Porden en Beaumont. markies van Renty, (sinds 1533) hertog van Aarschot, *1496, ✝ 7.4.1549 Brussel; neef van Willem van → Croy; vader van Filips II van → Croy. Erfde de bezittingen van zijn oom; 1516 ridder in de Orde van het Gulden Vlies en 1531 benoemde keizer Karel v hem tot raadsheer van State; sinds 1537 stadhouder van Henegouwen.
Filips III van Croy, hertog van Aarschot, prins van Chimay, graaf van Porcien en Beaumont, markies van Renly, *10.7.1526 Valenciennes, ✝ 1.12.1595 Venetië; tweede zoon van Filips Il van → Croy; vader van Karel van → Croy; halfbroer van Karel Filips van → Croy. Vocht mee in de oorlog tegen Frankrijk; koos in het conflict tussen hoge adel en Granvelle de zijde van de laatste, werd 1565 lid van de Raad van State; keurde illegaal verzet tegen landvoogd Alva’s politiek af, maar was het oneens met diens optreden; drong onder landvoogd Requesens aan op onderhandelingen met Willem van Oranje. Had febr. 1577 een belangrijk aandeel in de totstandkoming van het → Eeuwig Edict, naar hem ook wel de ‘Vrede van Aarschot’ genoemd. In het daarna uitbrekende conflict tussen Don Juan en de Staten-Generaal koos Croy de zijde van de laatsten. Werd stadhouder van Vlaanderen, maar werd omwille van zijn rivaliteit met Oranje en zijn anticalvinistische houding 1577 te Gent gevangen genomen door → Hembyze c.s.; vrijgelaten op aandrang van de Staten-Generaal. Stelde zich na het Traktaat van Atrecht (1579) weer onder het gezag van koning Filips II, doch teleurgesteld over zijn gering aandeel in het Spaanse bestuur, sleet hij zijn laatste jaren in Venetië, waar hij overleed.
Jan Croy, graaf van Chimay, *1380, ✝1473; broer van Anton van → Croy. Evenals zijn broer gunsteling van de Bourgondische hertog Filips de Goede; 1453 stadhouder van Luxemburg.
Karel van Croy, prins van Chimay, hertog van Aarschot Arenberg, *1.7.1560 Beaumont. ✝13.6.1612 Beaufort; zoon van Filips m van → Croy; gehuwd (1580) met de calvinistische gravin Marie de Brimeu, die hem aan de zijde van de opstand bracht. Keerde 1584 door de tegenstelling tot Oranje naar de Spaanse zijde terug; speelde, als stadhouder van Vlaanderen, Brugge in handen van Parma. 1593 stadhouder van Henegouwen en 1599 lid van de Orde van het Gulden Vlies en de Raad van State. Speelde 1600 een belangrijke rol in de Staten-Generaal van de Zuidelijke Nederlanden en werd 1611 hoofd van de Raad van Financiën. Werk: Abrégé touchant l’agriculture. Uitgave: Mémoires autographes du duc Charles de Croy, door F.de Reiffenberg (1845).
Litt. M.de Villermont, Grands seigneurs d’autrefois; le duc Charles de Croy (1923).
Karel Filips van Croy, markies van Havré, graaf van Fontenoy. *1.9.1549 Beaumont (?), ✝23.11.1613; halfbroer van Filips III van → Croy. Trok 1568 met landvoogd Alva naar Groningen, sloot zich na 1576 bij de opstandige Staten aan, maar keerde zich 1579, als tegenstander van het calvinisme, tegen hen; ijverde voor de aanstelling van Matthias als landvoogd. Verzoende zich 1587 met koning Filips n; 1599 hoofd van de Raad van Financiën; bleef ijveren voor een vrede met de Verenigde Provinciën.
Willem van Croy, heer van Chièvres, *1458, ✝28.5.1521 Worms; kleinzoon van Anton van → Croy; oom van Filips II van → Croy. Kreeg reeds onder de Bourgondische hertog Filips de Schone grote invloed op het bestuur; 1501 lid van de Geheime Raad; 1506 regent over de Ned. gewesten voor Filips de Schone, toen deze naar Spanje vertrok. Zijn invloed verminderde niet toen de regent van Karel v, Maximiliaan van Habsburg, 1507 Margaretha van Savoye tot landvoogdes benoemde: 1509 kreeg hij de leiding bij de opvoeding van Karel v, werd markies van Aarschot en hertog van Suria. Genoot de steun van de Ned. adel en de Staten-Generaal tegenover Maximiliaan en Margaretha; bewerkte 1515 de meerderjarigheidsverklaring van Karel v ; had grote invloed op de buitenlandse politiek, die door hem ‘nationaal’-Bourgondisch, Frans georiënteerd was; verzoende zich 1518 met Margaretha om Karels kandidatuur voor het keizerschap bij de keurvorsten te behartigen. Hij achtte de kerkelijke belangen ondergeschikt aan de staatkundige en heeft ook in dit opzicht invloed op de Bourgondische politiek uitgeoefend. lut. G.Dansaert, Guillaume de Croy (1946); M.R.Thielemans.
Les Croy, conseillers des ducs de Bourgogne (in: Handel Kon. Comm. voor Gesch. 124, 1959).
