Spasmus. Door middel van de spieren, die aan de beenderen zijn vastgehecht, is de mensch in staat bewegingen uit te voeren, die wat samengesteldheid en fijnheid betreft, in hooge mate onze bewondering moeten opwekken. De snelle vingeroefeningen b.v. die de pianist verricht, kunnen slechts plaats grijpen, doordat tal van spieren met snelheid harmonisch samenwerken.
Doch niet alleen het beenderenstelsel wordt aldus in beweging gebracht; ook de levendige bewegingen der ingewanden zijn het gevolg van spiersamentrekkingen. Het spierweefsel vinden we door het geheele lichaam verbreid. De bloedvaten zijn er van voorzien en daardoor in staat invloed uit te oefenen op de verdeeling van het bloed in het lichaam. Zoo ontstaat het schaamrood doordat de vaatspieren plaatselijk verslappen; het bloed heeft dan gelegenheid naar het verwijde vaatgebied der huid te stroomen. De bleekheid bij schrik ontstaat door plotselinge samentrekking der vaatspieren, zoodat de bloedtoevoer plaatselijk sterk vermindert.De spieren worden onderscheiden in willekeurige en onwillekeurige. De spieren tier eerste groep staan onder den invloed van den wdl en deze kunnen dus elk oogenblik in beweging gebracht of in rust gehouden worden. Dit is niet het geval met die der tweede groep; hierop heeft onze wil geen invloed.
Ontstaan nu in de willekeurige spieren ziekelijke bewegingen die onafhankelijk van, ja zelfs tegen den wil optreden, dan spreekt men van K. Hiervan onderscheidt men in de eerste plaats twee hoofdvormen, de tonische en clonische K.
Bij de krampachtige samentrekking van de spier kan deze langeren tijd, eenige minuten, tot dagen,
zelfs weken, in dien toestand volharden; men spreekt dan van tonische K. Het aangedane lichaamsdeel wordt hierbij in een abnormale houding gefixeerd, zoolang de K. duurt. Naast deze krampen, die korteren of langeren tijd bestaan, komen samentrekkingen voor, die slechts zeer kort duren; de spier komt spoedig in een toestand van verslapping, die echter weer meer of minder spoedig in een nieuwe samentrekking overgaat. Dit spel kan zich herhalen en langen tijd voortduren. De lichaamsdeelen, die door deze clonische K. worden getroffen, verkeeren in een schokkende of sidderende beweging.
Deze twee groepen van krampbewegingen verwonen tal van overgangen en combinaties. Alle krampen berusten op een prikkeling van zenuwen of van bepaalde deelen van het centrale zenuwstelsel. De meest voorkomende vormen van krampen zijn:
1. Het beven of sidderen (tremor), zie onder Beven en Tremor.
2. Rhythmische trekkingen in enkele spiergroepen ziet men soms bij beroerte.
3. Fibrillaire trekkingen, samentrekking van slechts enkele bundels eener spier; bijzonder levendig kan men deze waarnemen in de spieren, die bezig zijn weg te teren bij de voortschrijdende spieratrophie; in deze spieren ziet men dan een voortdurende golvende beweging.
4. Epileptiforme convulsies zijn overheerschend clonische krampen, die over het geheele lichaam zijn verbreid of slechts één lichaamshelft aangrijpen. Voor epilepsie (vallende ziekte) is deze krampvorm karakteristiek; zij komen echter ook voor bij hersenaandoeningen, hysterie, enz.
5. Bekend zijn de eigenaardige grillige bewegingen, vooral ook in het gelaat, die voorkomen bij den St. Vitusdans, een ziekte waarvoor men vroeger bedevaarten ondernam naar den H. Vitus. Deze z.g. choreatische bewegingen treden niet zelden ook op bij andere hersenaandoeningen, b.v. in de verlamde deelen bij den cerebralen vorm van kinderverlamming. Soms komen deze bewegingen uitsluitend aan een lichaamshelft voor (hemichorea).
6. Athetose, eigenaardige, tamelijk langzaam uitgevoerde bewegingen, voornamelijk met de handen. De vingers worden gestrekt, gebogen, gespreid en op de wonderlijkste wijze door elkaar gestrengeld.
7. Bij sommige ziekten komt het voor dat zeer samengestelde bewegingen worden uitgevoerd, buiten den wil van den zieke. Het is hem onmogelijk deze bewegingen te doen ophouden; men noemt ze daarom dwangbewegingen. Zoo komt het voor dat patiënten gedwongen zijn voortdurend in een kring te loopen (manege-gang), ja de meest phantastische combinaties ziet men soms optreden (zie Dwangbewegingen). Het behoeft niet gezegd, dat deze aandoening diep ingrijpt in het maatschappelijk leven, en dat menigeen met deze aandoening behept, daardoor invalide is geworden voor de maatschappij.
8. Medebewegingen zijn abnormale, niet gewilde bewegingen bij het uitvoeren van willekeurige bewegingen. Zoo ziet men b.v. wanneer de lijder het linkerbeen wil bijtrekken, soms tevens een strekking van den linkervoet optreden. Het verschijnsel doet zich voor bij verschillende verlammingstoestanden.
De voornaamste tonische K. is de kaakkramp (trismus, zie aldaar), terwijl ook de cataleptische
stijfheid (zie Catalepsie), een eigenaardige verhooging van de spanning (tonus) der willekeurige spieren, meestal hiertoe wordt gerekend. Sommige tonische krampen zijn van pijn vergezeld, waarschijnlijk door beknelling der in de spier verloopende gevoelszenuwen. Tot deze z.g. crampi behooren de welbekende pijnlijke kuitkrampen, die b.v. na lichaamsinspanning optreden.
Behalve de tot hiertoe besproken krampen der willekeurige spieren, kunnen ook in de onwillekeurige krampachtige toestanden optreden; zoo kent men kramp der bronchiaalspieren (zie Asthma), kramp der vaatspieren (plotseling verbleeken bij schrik b.v.), kramp der darmspieren, enz. De prikkel, die de K. opwekt, behoeft niet op de bewegingszenuwen of hun oorsprong in de hersenen direct in te werken; soms ziet men krampen ontstaan door prikkels van uit verwijderde organen (reflexkrampen).
