noemt men een stof, die, in kleine hoeveelheid toegevoegd, een chem. omzetting (reactie versnelt of vertraagt zonder in de reactie verbruikt te worden, hoewel de werkzaamheid achteruit kan gaan. Er zijn vele belangrijke chem. reacties, die onmerkbaar langzaam verlopen.
Verhoging van de temp. brengt hierin verbetering, doch eerst de aanwezigheid van een k. maakt, dat de reactie veel sneller verloopt. Zonder k. zou de synthese van NH uit luchtstikstof en waterstof econ. niet mogelijk zijn. Dit gelukt wel als men ijzer tezamen met geringe hoeveelheden van andere metalen toevoegt. Bij de zwavelzuurbereiding wordt in de loden kamer zwaveldioxyde SO2, geoxydeerd tot zwaveltrioxyde = S03 met HNO3 = salpeterzuur, als k. Bij de harding van vetten wordt gebruik gemaakt van nikkel als k. Vele reacties in water worden door zuur versneld, b.v. de vorming van esters uit alcohol en zuur; de hydrolyse van eiwitten wordt zowel door zuur als door base gekatalyseerd.
Voor allerlei omzettingen kent men m.o.m.. specifieke k. Vooral in het organisme van dier en plant zijn k. van zeer groot belang voor de instandhouding van de welstand van het organisme. Hun taak wordt dan gewoonlijk aan enzymen toegeschreven. Deze hebben i.h.a. een zeer specifieke werking. Men zegt wel, dat een enzym past bij de reactie, waarvoor hij bestemd is, als een sleutel op een slot. E.en groot aantal enzymen heeft men in m.o.m. zuivere toestand afgezonderd, doch slechts in enkele gevallen weet men hoe ze zijn opgebouwd.
Het is tot dusver nog niet gelukt om een enzym geheel te synthetiseren. Men kent vele vet-, eiwit-, koolhydraatsplitsende enzymen, enzymen die oxidaties en reducties versnellen enz. Enzymen maken het mogelijk dat in dier en plant reacties bij lage temp. met grote snelheid verlopen, die in het laboratorium niet of met grote moeite, en vaak slechts bij veel hogere temp. mogelijk zijn.Soms is het nodig een reactie te vertragen. Vele stoffen oxyderen snel door de luchtzuurstof, b.v. aldehyden. Door toevoeging van een anti-oxydans wordt deze reactie vertraagd. Vaak wordt hiervoor hydrochinon gebruikt. De oxydatie van ascorbinezuur wordt versneld door koperionen, doch vertraagd door b.v. cobalt, zink. lood en cadmium-ionen. Waterstofperoxide, H2O2, ontleedt gemakkelijk onder ontwikkeling van zuurstof. Stofdeeltjes, licht en alkali bevorderen de ontleding; om haar tegen te werken wordt een weinig zwavelzuur toegevoegd.
