(HN03) is het belangrijkste zuur van de van stikstof afgeleide zuren. In water opgelost is s. één der sterkste zuren.
Met metalen vormt het nitraten, die in water oplosbaar zijn; goud en platina echter lossen niet op in s., wél in koningswater, d.i. een mengsel van geconcentreerd s. en geconcentreerd zoutzuur.S. wordt op grote schaal toegepast o.a. bij de fabricage van kunstmestzouten. Oorspronkelijk werd het zuur verkregen door chilisalpeter te verhitten met sterk zwavelzuur. Thans wordt s. in de techniek op grote schaal synthetisch bereid uit ammoniak: dit gas wordt verkregen uit stikstof en waterstof en laat zich met luchtzuurstof onder invloed van een katalysator (platina) oxyderen, waarna door behandeling met water salpeterzuur wordt verkregen.
De planten hebben voor hun groei gebonden N nodig in oplosbare vorm. Er zijn slechts enkele planten, die dank zij symbiose van bacteriën in wortelknolletjes in staat zijn rechtstreeks de vrije N uit de lucht om te zetten in nitraten o.a. lupine en klaver e.a. leguminosen. Bij de tegenwoordige intensieve bebouwing van de cultuurgronden is het gebruik van kunstmest, inzonderheid van stikstofverbindingen, beslist noodzakelijk. Men verdeelt deze verbindingen in 2 groepen i.v.rn. de vorm, waarin de gebonden stikstof er in voorkomt:
(1) de nitraten, d.z. zouten van s. (b.v. natrium-, kalium-, calcium- of ammoniumnitraat):
(2) de ammoniumzouten (daarin bevindt zich ammoniak gebonden aan zuren, b.v. aan zwavelzuur in ammoniumsulfaat of aan fosforzuur in ammoniumfosfaat). Het is voor de plant niet onverschillig of men nitraten dan wel ammoniumzouten toevoegt. De nitraten kunnen onmiddellijk door de wortels opgenomen worden, de ammoniumverbindingen pas na langer tijd. In de bodem voorkomende bacteriën zetten de ammoniumzouten langzaam om in nitraten.
