(van Lat. voluntas, wil) is een term waarmede men die wijsgerige richtingen aanduidt die op een of andere wijze aan de wil een absolute voorrang vóór het verstand verlenen (in tegenstelling met het intellectualisme). Het metaphysisch voluntarisme stelt, dat de wil of het handelen de eigenlijke kern van de werkelijkheid uitmaakt (Schopenhauer, Ed. von Hartmann).
Het psychologisch voluntarisme kent aan de menselijke wil een absolute voorrang boven het verstand toe. Het theologisch voluntarisme laat de gehele zijns- en zedelijke orde (resp. alléén de zedelijke orde) slechts van Gods willekeur afhangen (bijv. Occam, ook Descartes en Luther). Het kennistheoretisch voluntarisme van Kant kent aan de practische rede het primaat toe vóór de theoretische rede, omdat zij ons tot metaphysische overtuigingen voert, waartoe de theoretische rede ons niet kan brengen. Ook behoort hiertoe het pragmatisme. Een ethisch voluntarisme propageert Nietzsche, die de machtswil als hoogste morele waarde stelt.
