Italiaans economist en verlichtingsauteur (Milaan 12 Dec. 1728-28 Juni 1797), oudere broeder van Alessandro, nam jong deel aan alle politieke en literaire discussies (o.a. die tussen Goldoni en Chiari). Reeds had hij ettelijke economisch-politieke werken op zijn naam staan, toen hij twee jaar lang (1764-’66) het tijdschrift II Caffè redigeerde, dat — typisch spectatoriaal geschrift, gevolgd naar Addison — consequent de voosheid der geijkte normen en vormen in het licht stelde en in de letteren de „dingen” wilde laten voorgaan bij de „woorden” en de „stijl”. II Caffè is van enorme invloed geweest op de vernieuwingsideeën op politiek, filosofisch, economisch en literair terrein in Italië en heeft de vrijheidsstrijders van 1816 e.v. rondom het tijdschrift II Conciliatore geïnspireerd; het is aldus een voorbode der Romantiek geweest.
Bibl.: II Gran Zoroastro, almanacco (1757, 1759, 1764); Discorso sulla feliciti (Livorno 1763); Saggio sulla grandezza e decadenza delcommercio di Milano (1764); Meditazioni suil’ economia politica (1771); L’indole del piacere (1773, herdr. als: Discorso suil' indol e del piacere e del dolore, 1781; V. beschouwt, als weldra Kant en later Leopardi, de smart als essentie van het leven, maar ook als eerste oorzaak van menselijke vooruitgang); Storia di Milano (1784); Opere filosof. e di econ. polit. (1835); Scritti varii, uitg. d. G. Carcano (Firenze 1854); St. di Milano, uitg. d. dez. (Firenze 1851); uitmuntende uitg. d. brieven van P. en A. V. van 1766-1797, uitg. in 5 dln d. F. Novati, E.
Greppi en A. Giulini (Milano 1910-1923). Bloemlezing uit ,,Il Caffè”, d. L. Collino (Torino 1930, reeks Classici italiani).
Lit. (de voornaamste): E. Bouvy, Le comte P. V., ses idéés et son temps (Paris 1889); A. Ottolini, P. V. e i suoi tempi (Palermo 1921); A. Mauri, P.
V. riformatore (Milano 1931); N. Valeri, P. V. (Milano 1937, uitmuntend en alomvattend).
