is een physisch begrip, dat op psychologische grondslag berust. Daar ons nl. intuïtief een zekere min of meer groepsgewijze rangschikking of volgorde onzer gewaarwordingen en herinneringen gegeven is, die wij de rangschikking in de (subjectieve) tijd noemen en waarbij de tot eenzelfde groep behorende gewaarwordingen (subjectief) gelijktijdig heten (z tijdsintuïtie), kunnen wij een overeenkomstige rangschikking der natuurverschijnselen postuleren door aan te nemen, dat voor alle waarnemers dier verschijnselen zowel de subjectieve gelijktijdigheid als de rangschikking in de subjectieve tijd hunner waarnemingen met elkander overeenkomen.
Deze veronderstelling was tot voor korte tijd in volkomen overeenstemming met de ervaring, wat er toe geleid heeft, de gelijktijdigheid van natuurverschijnselen als een van de waarnemer onafhankelijk begrip te beschouwen, dat een der voornaamste grondslagen der klassieke of Galileïsche physica uitmaakt. In de nieuwere tijd evenwel is door nauwkeuriger waarneming van de stralingsverschijnselen gebleken, dat bedoelde veronderstelling alleen dan onbeperkt mag worden aangenomen, indien de verschillende waarnemers zich voortdurend op dezelfde plaats bevinden, doch dat het bepalen van de gelijktijdigheid van twee gebeurtenissen, die op verschillende plaatsen geschieden, afhankelijk is van de snelheidstoestand van de waarnemer ten opzichte van die plaatsen, een omstandigheid, die een der grondslagen van de relativistische of Einsteinse mechanica uitmaakt. Hierbij moet evenwel opgemerkt worden, dat, wanneer men zich tot afstanden en snelheden bepaalt, zoals die in het dagelijkse leven voorkomen, de afwijkingen van de wetten der klassieke physica te gering zijn om te kunnen worden waargenomen en dus de gelijktijdigheid of ongelijktijdigheid van twee gebeurtenissen bij benadering als een objectief physica gegeven kan worden beschouwd. PROF.
G. MANNOURY.
