of disproportionatie is een reactietype, waarbij twee moleculen van dezelfde stof dusdanig met elkander reageren, dat het ene molecule zich ten koste van het andere in een bepaalde richting verandert. Meestal oxydeert het ene molecule zich ten koste van het andere, dat dus gereduceerd wordt.
Het meest bekende voorbeeld is de reactie van Cannizzaro (zie aldehyden), waarbij onder de invloed van loog twee moleculen aldehyd overgaan in een molecule zuur (oxydatie) en een molecule alkohol (reductie). Een „inwendige dismutatie” is dus de overgang van het dialdehyd glyoxaal door loog in het alkoholzuur glycolzuur.Een ander soort dismutatie is bijv. die, welke optreedt als men een niet volledig gehydreerde aromatische verbinding verhit. Zij splitst zich dan in een volledig gehydreerde stof en de aromatische verbinding. Hier hydreert zich dus het ene molecule ten koste van het andere.
Dismutaties treden op grote schaal op bij verschillende biologische processen en vormen een van de grondslagen voor de verklaring van het chemische verloop van verschillende gistingen.
DR J. VAN ALPHEN
