(aetheen: vroeger elayl, zwaar koolwaterstofgas of olievormend gas genaamd). Deze koolwaterstof: C2H4, ontstaat o.a. bij de droge destillatie van steenkool, ook, als men de damp van alkohol of aether over verhitte leemkogels leidt.
Om het in het laboratorium te bereiden, verhit men een mengsel van alcohol en sterk zwavelzuur op 170 gr. De alkohol wordt dan ontleed volgens de vergelijking: C2H5.OH — HaO = H2C = CH2.Het is een kleurloos, ietwat zoet riekend gas; 0,978 maal zo zwaar als lucht. Het is weinig oplosbaar in water, gemakkelijk in aether. Onder een druk van 42 atmosferen wordt het bij o gr. C. vloeibaar; bij nog lagere temperatuur wordt het vast. Zijn kritische temperatuur is 10,1 gr. C.; de kritische druk 51 atmosferen. Het gas is brandbaar met een lichtende vlam en kan met lucht gemengd, bij aansteken ontploffen. Het wordt technisch gewonnen uit steenkolengas of aardgas. Merkwaardig is de sterk versnellende werking, die aethyleen uitoefent op de rijping van bananen en in het bijzonder van sinaasappelen en citroenen. Leidt men het in sterk zwavelzuur, waarbij men regelmatig water toedruppelt, zo ontstaat via het aethylzwavelzuur alcohol.
Met chloor vormt zich aethyleenchloride of 1 : 2dichlooraethaan Cl.CH2.CH2.Cl de zgn. olie der Hollandse scheikundigen, daar zij in 1795 door Deimann, Paets van Troostwijk, Lauwerenburgh en Bondt ontdekt is. (Vandaar voor aethyleen de naam olievormend gas en voor de reeks der alkenen of alkylenen CnH2n waarvan aethyleen de eerste term is, de naam van olefinen). Aethyleenchloride is een in water onoplosbare, zware vloeistof, kookpunt 84 gr., die als niet zeer brandbaar vetextractiemiddel gebruikt kan worden. Leidt men aethyleen in een waterige chloorkalkoplossing, zo ontstaat aelhyleenchloorhydrine ofglycolchloorhydrine ClCH2.CH2OH, dat met loog vormt aethyleenoxyde of Tgas, kookpunt 14 gr., een voor mensen en grotere dieren betrekkelijk onschadelijk insectenverdelgingsmiddel. Door oxydatie van aethyleen kan men bereiden:
Aethyleenglycol, aethyleenalkohol
(wetenschappelijke naam aethaandiol -1:2) kortweg glycol genaamd. Deze tweewaardige alkohol met de formule HOCH2.CH2OH is een kleurloze, dikke zoetsmakende vloeistof, kookpunt 197,5 gr. S.G. 1.125, die in alle verhoudingen met water en alkohol mengbaar is en die als antivries aan het koelwater van autoradiatoren wordt toegevoegd. Tegenover de goedkopere alkohol heeft het hierbij het voordeel, dat het niet verdampt. Het is een vervangingsmiddel voor glycerine. Het dinitraat is evenals nitroglycerine een explosiestof.
Andere aethyleenverbindingen zijn het door additie van broom aan aethyleen te verkrijgen aethyleenbromide BrCH2CH2Br smeltpunt 9 gr., kookpunt 131 gr., dat in de organische chemie veel gebruikt wordt en het hieruit of uit aethyleenchloride met ammoniak te bereiden aethyleendiamine of 1:2-diaminoaethaan H2NCH2CH2NH2, een ammoniakachtig riekende basische vloeistof, kookpunt 116 gr., die evenals ammoniak met talrijke metaalzouten complexe verbindingen vormt.
DR J. VAN ALPHEN.
