Helder (De), de noordelijkste gemeente van het vaste land van Noord-Holland, is de hoofdplaats van een kanton en bevat, behalve het dorp van dien naam, aan liet Marsdiep gelegen, het Nieuwe Diep of Willemsoord, het dorp Huisduinen aan de Noordzee en het meer zuidelijk gelegen Koegras.
Voorheen was door verstuiving der duinen tusschen Huisduinen en Callantsoog de plek, waar thans de Helder verrijst, van het vaste land gescheiden door het Koegras, hetwelk bij vloed onderliep, In 1610 is er echter de zware Zanddijk aangelegd, welke in 1750 versterkt werd, terwijl in 1817 het Koegras aan het geweld der wateren onttrokken is. — In den aanvang onzer eeuw was de Helder een visschersdorp, doch sedert Napoleon I het besluit nam, aan het Nieuwe Diep eene oorlogshaven te maken en door forten te omringen, en vooral na het voltooijen van het Noord-Hollandsche Kanaal is de bloei dezer gemeente zoo toegenomen, dat zij meer op eene stad dan op een dorp gelijkt en ongeveer 20000 zielen telt. Het Nieuwe Diep is, over den afstand van een half uur gaans, door eene rij huizen langs het Heldersche Kanaal met den Helder verbonden en door eene dijk van granietblokken tegen de woede der zee beveiligd.
Men vindt er onderscheidene kerken, — voorts scheepstimmerwerven, eene ijzer- en kopergieterij, een houtzaagmolen enz. De haven van het Nieuwe Diep is eene der beste, die ergens bestaan; zij heelt bij eene lengte van 2000 eene breedte van 100 tot 150 Ned. el en diepte genoeg voor de grootste schepen, welke verder door eene groote schutsluis (de Koopvaardersluis) het Noord-Hollandsche Kanaal kunnen bereiken. Het gedeelte, dat hier aangebouwd is, draagt den naam van Willemsoord. Hier heeft men de groote Rijkswerf met het ruime natte dok, de ligplaats van een aanmerkelijk deel onzer vloot, en een paar drooge dokken, — voorts uitmuntende tuighuizen, werkplaatsen voor de uitrusting van oorlogschepen, een groot hospitaal, de kazerne der mariniers, het fraaie paleis voor de directie der marine, en het Koninklijk Instituut ter opleiding van jongelieden tot adelborsten. Tot de vestingwerken behooren er, benevens de kustbatterijen, de forten Kijkduin, Erfprins, Dirks-Admiraal, het Nieuwe Werk enz. Bij Kijkduin verheft zich een hooge vuurtoren, en in het gezigt van Kijkduin behaalden de Ruyter en Tromp in 1673 eene glansrijke overwinningopde vereenigde Engelsche en Fransche vloten onder prins Robert en d'Estrées. Tusschen Huisduinen en Callantsoog had in 1799 de landing der Engelschen en Russen plaats.
