Onder dezen naam vermelden wij:
Emanuël I, koning van Portugal, de Groote of ook de Gelukkige bijgenaamd. Hij werd geboren den 3den Mei 1469 en beklom in 1495 als opvolger van Joao II den troon. In Spanje had hij eene zorgvuldige opvoeding genoten, en vóór zijne krooning droeg hij den naam van hertog van Beja. Na het aanvaarden van het bewind riep hij aanstonds de Cortes bijeen en hij handelde later steeds in overleg met deze. Voorts bezocht hij de verschillende gewesten, verbeterde het bestuur en voerde een wetboek in, dat zijn naam draagt. Tevens stichtte hij scholen, zond veelbelovende jonge lieden naar Frankrijk en Duitschland, en verzamelde geleerden en kunstenaars aan zijn Hof. Met den meesten ijver zocht hij de godsdienst te handhaven, berispte paus Alexander VI wegens zijne ongepaste levenswijze, waarschuwde Frederik de Wijze, keurvorst van Saksen, tegen de kerkhervorming, en deed Israëlieten en Mooren met geweld doopen. Door zijne bemoeijingen werd Portugal de eerste zeemogendheid en het middelpunt van den toenmaligen handel.
Hij zond Vasco de Gama in zee, om rondom de Kaap de Goede Hoop te zeilen en een waterweg naar Indië te zoeken, — en Cabral, om de ontdekkingen van Vasco de Gama voort te zetten, — alsmede Coste Real, om de kust van Noord-Amerika te onderzoeken. Door genoemde expeditiën en die van Albuquerque kwam hij in het bezit van de Zuid-Afrikaansche kusten en van den Indischen Archipel en opende hierdoor een onmetelijk veld voor de scheepvaart van Portugal. Hij sloot voorts verbindtenissen met Perzië, Aethiopië en China (1517), terwijl hij minder voorspoedig was bij zijne pogingen, om Marokko te veroveren. Toen hij den 13den December 1521 overleed, bevond zich Portugal in een bloeijenden toestand, namelijk in het bezit van wèlgeordende geldmiddelen, eene aanzienlijke vloot, sterke vestingen, rijke tuighuizen, een sterk leger, een bloeijenden handel, eene ontluikende nijverheid en onmetelijke koloniën, zoodat het tijdperk van zijn bestuur de „gouden eeuw” van Portugal wordt genoemd. Hij was de eerste maal gehuwd met Isabella, de dochter van Ferdinand de Katholieke, door welke hij prins van Castilië werd, en vervolgens met hare zuster Maria van, Castilië. Uit dit huwelijk sproot zijn opvolger Joao, alsmede Isabella, die zich vervolgens in den echt verbond met keizer Karel V. Niet lang vóór zijn dood huwde hij ten derden male met Eleonore van Oostenrijk, eene zuster van Karel V.
Emanuël Philibert, hertog van Savoye en landvoogd der Nederlanden. Hij werd geboren den 8sten Julij 1528, vergezelde Karel V in 1545 naar Duitschland, maakte zich verdienstelijk in den oorlog met het Smalkaldisch verbond, en werd benoemd tot ridder van het Gulden Vlies. In 1552 spoedde hij zich weder naar Piémont en deed vruchtelooze pogingen, om het land te bevrijden van de Fransche heerschappij. Daarna begaf hij zich nogmaals naar Duitschland en verwierf nieuwe lauweren bij Metz en Terouane, terwijl hij bevel voerde over het Keizerlijk leger bij de belegering van Hesdin. Na den dood zijns vaders (1553) bevond zich slechts een klein gedeelte zijner Staten in vrijheid, terwijl in 1556 Karel V en de Koning van Frankrijk Piémont en Savoye onderling verdeelden. Hun vrede duurde evenwel slechts kort, en Emanuël Philibert overlaadde zich met roem in den slag van St.
Quentin (1557). Reeds 2 jaar te voren was hij door Philips II aangesteld tot landvoogd der Nederlanden; hij vergezelde dien vorst bij zijn huwelijk met Maria naar Engeland en zag zich bij den Vrede van Château-Cambresis (1559) in zijne Staten hersteld. Daarna trad hij in het huwelijk met Margaretha, eene zuster van Hendrik II, koning van Frankrijk, en gaf de regéring der Nederlanden over aan Margaretha van Oostenrijk. Hij droeg den bijnaam van IJzeren hoofd, doch was wegens zijne verdraagzaamheid en tevens als een voorstander der wetenschap algemeen geacht en bemind. Hij overleed den 30sten Augustus 1580.
Emanuël, een zoon van Antonio, pretendent der kroon van Portugal. Hij werd in Frankrijk en Engeland opgevoed, en nadat zijn vader overleden was, begaf hij zich met zijn broeder naar Nederland, om er in het leger van Leicester te dienen, daar de Staten hem hulp en bescherming hadden toegezegd. Zoowel zijn bevallig voorkomen als zijn rampspoedig lot wekte er groote belangstelling,— vooral bij Emilia van Nassau, eene dochter van prins Willem I. Zij ontmoette echter tegenkanting in hare neiging, zoowel bij de Staten als bij haren vollen broeder prins Maurits. Nadat zij echter nog eene vruchtelooze poging bij dezen in het leger te Breevoort gewaagd had, om hem gunstig voor dien jongeling te stemmen, keerde zij naar den Haag terug, verwijderde uit hare omgeving allen, die haar voornemen zouden kunnen verijdelen, bragt eenige vrienden als getuigen bijeen, en liet door een R. Katholieken priester — men zegt, door Theobald Feeling — op den 7den November 1597 haar huwelijk met Emanuël inzegenen.
Maurits was bij zijne komst te ’s Hage niet weinig verstoord, zoodat hij zijne zuster zijn hof te Delft liet betrekken, terwijl de Staten Emanuël eerst naar Schiedam en toen uit het land verwezen. De jonge echtgenoot begaf zich naar Wesel, en Emilia, die inmiddels tot eene zware ziekte vervallen was en verklaarde, dat zij zich wilde laten verhongeren, volgde hem derwaarts. Daar leefden zij in bekrompene omstandigheden, maar zeer gelukkig, en zij schonk hem onderscheidene kinderen. Omstreeks 1609 kwam er, door bemiddeling van Philips Willem van Oranje, eene verzoening tot stand, en nadat zij in dat jaar te Delft was geweest, ontmoeten wij haar in 1620 met haar gemaal te ’s Hage. Laatstgenoemde ontving hier eene maandelijksche toelage van 500 gulden, doch daar deze te gering was, maakten zij in 1622 het plan, om gescheiden te leven, ’t geen echter door tusschenkomst van graaf Floris van Pallandt verhinderd werd. Na den dood van prins Maurits betrokken zij het kasteel te Wichen. Later deed Emanuël afstand van zijn regt op den Spaanschen troon, ontving daarvoor een jaargeld van Philips II, verkeerde te Brussel aan het hof der aartshertogin Isabella en hertrouwde met eene harer staatsdames, toen Emilia in 1629 overleden was. Hij zelf stierf den 22sten Julij 1638 in omstreeks 70-jarigen ouderdom.
