Code van het Latijnsche codex beteekent wetboek of verzameling van wetboeken. Het onbeschreven of costumier regt wordt langzamerhand geschreven regt, dat is: eene wet. Verschillende punten, een en hetzelfde onderwerp betreffende, worden achtereenvolgens bij onderscheidene wetten geregeld. Door ’t gemis aan het noodige onderlinge verband tusschen de geregelde stoffen ontstaat er dikwijls duisterheid in het regt, onderlinge tegenspraak in de wetten, gemis aan eenheid en vastheid van beginselen.
De tot nog toe verspreide wetten worden nu in onderling verband gebragt, en vereenigd in codes of wetboeken. Napoleon 1 heeft op dit punt zeer groote verdiensten. De wetten, regelende het burgerlijk regt, heeft hij verzameld in den Code Napoleon; die op de burgerlijke regtsvordering in den Code de procédure civile, die rakende het handelsregt in den Code de Commerce, die op de strafvordering in den Code de procédure criminelle, en die, waarin het strafregt was vervat, in den Code penal. Deze vijf wetboeken zijn de bekende Cinq Codes.
Onder de Huit Codes begrijpt men, behalve deze vijf, de chartre, de wetten op het kiesregt en op het boschwezen, Code électoral en Code forestier. De meest bekende dezer Codes is de Code civil of Code Napoleon. De Fransche Constitutie van 1791, het gemis aan eenheid van regt, dat tot op dien tijd bestond, gevoelende, stelde vast, dat er één burgerlijk wetboek voor het geheele rijk zoude zijn. Cambacerès diende de daarop betrekkelijke wetsontwerpen eerst bij de Conventie, later bij den Raad van Vijfhonderd in. Het werk, daar onafgedaan, werd door de Consuls weer opgevat. In 1800 werd eene commissie van de bekwaamste juristen belast met het werk der zamenstelling van dat wetboek.
De grondstof voor hunnen arbeid vonden zij in de tot dusver geldende afzonderlijke ordonnantiën, in het costumier regt en in de werken der beroemde juristen der vorige eeuw, zooals van Toullier, Troplong, enz. Na herhaalde omwerkingen en herzieningen werd op 21 Maart 1804 de Code Civil des français afgekondigd, onder het Keizerrijk Code Napoleon genoemd, sedert de restauratie wederom Code Civil geheeten, doch onder den voorlaatsten naam nog algemeen bekend. De kortheid en helderheid van stijl en voorstelling maken het tot een model van een wetboek. De veroveringen van Napoleon bragten het in andere landen over, waar het nog geldt, of althans ten grondslag is gelegd aan de latere wetgevingen. Zoo in België, Rijn-Pruissen, verscheidene Zwitsersche kantons en in ons Land. Ook eenige Amerikaansche Staten namen het gewijzigd over.
