Azoren (eigenlijk Açores) of Haviks eilanden, door de Engelschen “Western Islands” genaamd, — zoo heet men eene groep van 9 eilanden, die aan Portugal toebehoort en in den Atlantischen Oceaan ten noordwesten van Afrika en van de Canarische eilanden tusschen 36° 59’ en 39° 44’ N. B., en 27° 35 en 33° 27 W. L. gelegen is. Zij zijn in 3 groepen verdeeld, die door afstanden van ongeveer 25 geogr. mijlen zijn gescheiden. De middelste bevat de eilanden Fayal, Pico, San Jorge, Gracioza en Terceira, de zuidoostelijke de eilanden San Miguël en Santa Maria, — en de noordwestelijke de eilanden Flores en Corvo.
Zij hebben te zamen eene oppervlakte van 54 geogr. mijlen. Ze zijn van vulkanischen oorsprong en staan waarschijnlijk door eene onderzeesche bergketen in verband met de Canarische eilanden en verder met de Afrikaansche kust, zoodat men hen beschouwen kan als eene voortzetting van het Atlasgebergte. Men vindt er den bodem bedekt met de uitwerpselen van vuurspuwende bergen, en uitgedoofde kraters, warme bronnen enz. zoekt men er niet te vergeefs. Ook zijn er nog werkzame vulkanen, die door hunne uitbarstingen in 1591, 1638, 1719 en 1841 getuigenis hebben gegeven van hunne kracht. Zelfs zijn er kleine vulkanische eilanden, zooals Sabrina bij San Miguël (1811), opgerezen uit de wateren en later weder verzonken.
De oppervlakte van al die eilanden is bergachtig; er zijn steile rotswanden en schilderachtige kloven, en de kusten bestaan hier en daar uit steile basaltgevaarten. Het klimaat is er frisch en gezond; de thermometer beweegt er zich tusschen +- 10° en +- 23° C. De plantengroei is er ongemeen weelderig, zoodat men er zelfs voorbeelden van heeft, dat één oranjeboom 26000 vruchten draagt. Ook groeijen er kostelijke druiven, — voorts allerlei granen en peulvruchten, benevens vele keerkringsgewassen (bananen, koffij, suikerriet). Men heeft er de Europésche huisdieren, en de bosschen worden er be-. woond door prachtige vogels.
De bewoners, ten getale van ongeveer 250000 , zijn uit Portugal afkomstig en onderscheiden zich door verstand, volharding, matigheid en zuinigheid. Intusschen is er de landbouw alleen op Fayal, San Miguël en Graciosa eenigzins ontwikkeld. Tot de voornaamste uitvoerartikelen behooren wijn, brandewijn, oranje-appels, graan, gezouten vleesch en orseille. De schepen vinden er de beste ankerplaatsen bij Angra op Terceira, bij Fayal en bij Punta del Gado op San Miguël. Deze eilanden staan regtstreeks onder het bestuur van den koning van Portugal. Het onderwijs is er zeer gebrekkig; voorheen bevonden er zich vele kloosters, maar de meeste van deze zijn opgeheven.
Thans zullen wij de verschillende eilanden afzonderlijk gadeslaan.
San Miguël is 33 1/2 geogr. mijl lang en 6 tot 9 zulke mijlen breed en telt ruim 70000 inwoners. Dit eiland — het grootste en belangrijkste der negen — draagt eene bergketen, die in den Pico de Yara eene hoogte bereikt van bijna 1200 Ned. ellen. Men vindt hier vele sporen van vulkanische uitbarstingen, die er ook nog in 1444 , 1563 en 1652 hebben plaats gehad. De bodem is er ongemeen vruchtbaar. Er is geene haven, maar de schepen moeten ankeren op de reede bij Punta del Gado. De adel geniet er eene groote mate van welvaart, en de landbouwers zijn er met weinig tevreden. De eenige koopstad is er Punta del Gado met 13000 inwoners, waarbij zich vele Engelschen bevinden.
Santa Maria is 10 geogr. mijlen lang en ook bijna zoo breed; het bestaat uit basalt en zeekalk en heeft een zeer vruchtbaren bodem. Er zijn omstreeks 7000 inwoners, en het eenige plaatsje van eenig belang is Porto met nog geen 2000 zielen. Er zijn uitmuntende schildpadden. Pico heeft uitmuntende bosschen, goed rundvee en voortreffelijken wijn. Er zijn 33000 inwoners. Het geheele eiland is, zooals zijn naam aanduidt, een reusachtige bergkegel, wiens top zich ter hoogte van 2500 Ned. el verheft. De eenige stad is er Villa dos Lagos, voor ’t overige zijn de huizen er overal verstrooid.
Fayal, alzoo genoemd naar een heester, die er in overvloed groeit (Myrica Faya) , is 15 geogr. mijlen lang en half zoo breed. Het heeft de gedaante van eene halve maan , en er is een uitgedoofde vulkaan, die eene hoogte bereikt van 1100 Ned. el. Een rijke plantengroei telt er de vertegenwoordigers van alle gordels. Er zijn 27000 inwoners, en de hoofdplaats is Horta, met zijne 8000 inwoners door granaatboomen omkransd. Hier bevinden zich vele vreemde kooplieden, die den Picowijn er als Madeirawijn naar Europa zenden.
San Jorge, ten oosten van Fayal gelegen, is 18 geogr. mijlen lang en slechts 1/2 geogr. mijl breed en gelijkt met zijne steile oevers op eene bergketen. De hoogst vruchtbare bodem wordt er dikwijls door aardbevingen geschokt; het telt 22000 inwoners en heeft Villa de Velas tot hoofdstad. Gracioza, iets noordelijker gelegen dan San Jorge, is volkomen rond en mag bij eene mand met bloemen worden vergeleken. Het heeft' 12000 inwoners, en zijne hoofdstad is Santa Cruz.
Terceira, het middelste der groep, is 15 geogr. mijlen lang en 9 zulke mijlen breed. De steile kusten bestaan er uit lava, en het binnenland uit trachiet. Hier verheft zich de Bogacinapiek, van waar in 1761 een lavastroom naar zee vloeide. Men vindt er 3 steden en 15 dorpen, die te zamen 40000 inwoners tellen. Vooral hier wordt veel orseille gewonnen. De hoofdstad Angra, door naakte rotsen omgeven , heeft 18000 Inwoners. Daarenboven heeft men er de stad Villa de Praya, die in 1842 door eene aardbeving bijna geheel en al is verwoest.
Flores is bergachtig en boschrijk en telt 12000 inwoners; de hoofdstad is Santa Cruz. Corvo of Cuervo, het kleinste en meest noordelijke der Azoren, is door eene sutalle straat van Flores gescheiden en telt 800 inwoners, die grootendeels in het stadje Nossa Senhora de Rosaria gevestigd zijn. De Azoren zijn ontdekt in 1432 door een Portugees, Gonzalo Velho de Cabral genaamd. Sommigen meenen, dat zij in de dagen der Oudheid reeds bekend zijn geweest aan de Carthagers, of ook, dat zij het zoogenaamde Atlantis vormen , terwijl anderen ze voor de Katiteriden of Cassiteriden van Ptolemaeus en Plinius houden. Eerst zonden de Portugézen (1449) en vervolgens de Nederlanders (1466) eene volkplanting derwaarts, weshalve zij ook wel met den naam van “Vlaamsche eilanden” zijn bestempeld. In den tijd van Ferdinand de Katholieke trokken vele Mooren uit Spanje derwaarts, die er beschaving bragten en welvaart. Toen Portugal door Philippus II overweldigd werd, bogen ook de Azoren onder zijne heerschappij. In 1582 behaalde er de Spaansche vloot eene overwinning op de Fransche, waar zich de Portugésche kroonpretendent aan boord bevond. Alleen Terceira hield zich staande tegen Spanje.
In de twee volgende eeuwen verwelkte de bloei der Azorische eilanden door de bekrompene staatkunde van Portugal. Vruchteloos poogde de schrandere Pombal dien te doen herleven; zijn val (1781) vernietigde het begonnen werk.
In den jongsten tijd hebben de bewoners der Azorische eilanden — vooral die van Terceira — zich onderscheiden door hunne onwrikbare trouw aan Dom Pedro en diens dochter Donna Maria da Gloria. Toen in 1828 dom Miguël zich meester had gemaakt van de kroon van Portugal, landde graaf Villaflor, een aanhanger van Dom Pedro, met 20 officieren op Terceira, waar hij zooveel ondersteuning vond bij de inwoners, dat .deze het hoofd boden aan Dom Miguël en eene vloot, door dezen derwaarts gezonden, versloegen. In 1832 verscheen Dom Pedro er zelf met eene vloot en keerde met een leger van 12000 man naar Oporto terug, waarna het hem gelukte Lissabon te bezetten (1833) en Dom Miguël te verjagen.
