Zoo noemt men de daad van iets te nemen vóór dat de tijd daar is. In de staathuishoudkunde noemt men anticipatie het voorschot dat de regeringen zich soms laten geven op de toekomstige opbrengst van eenige belasting. Dit is een der schadelijkste vormen voor het aangaan van leeningen door den Staat. Vooral vroeger nam men daartoe in tijd van nood zijne toevlugt.
Die ambtenaren, aan wie het innen der belasting was opgedragen, of zij, die het regt van het heffen van zekere belasting hadden gepacht van den Staat, gaven vrijwillig of gedwongen op eens eene zekere som aan den Staat ter leen onder beding, dat deze hoofdsom en rente met de later door hen in te vorderen belasting verrekend zou worden. Zij gingen tot deze leoning gemakkelijker over dan andere kapitalisten, deels omdat zij van de regéring afhankelijk waren, deels omdat zij het altijd in hunne magt hadden, om zich het geleende met winst of woeker door de belastingschuldigen te laten terugbetalen. Soms was alzoo het geheele bedrag der belasting verzwolgen voordat de tijd harer inning daar was. De staten, die van dezen .maatregel gebruik maken, hebben in den regel bij de kapitalisten weinig of geen crediet. De regéring maakt zich min of meer afhankelijk van hen, die in hare dienst zijn en over wier handelingen zij toezigt moet houden. Deze dienaren van den Staat, zoeken daarentegen door allerlei, zelfs door ongeoorloofde middelen zich schadeloos te stellen voor de gedane voorschotten en zich zoo mogelijk voor verliezen te vrijwaren. — De geldmiddelen van den Staat komen hierdoor in groot gevaar. Staatsbankroet komt in ’t verschiet. Wanneer eene regéring genoodzaakt is, om toekomstige middelen te gebruiken tot het voldoen van tegenwoordige behoeften, dan ligt het in den aard der zaak, dat anticipatiën van jaar tot jaar moeten toenemen.
De behoeften blijven in den regel dezelfde; telkens moeten echter nieuwe lasten worden opgelegd om de oude schulden af te doen en de leeners te bevredigen, die zich voor hunne diensten duur laten betalen.
Oostenrijk gaf in 1813 wegens een geanticipeerd bedrag op de grondbelasting anticipatie-billetten uit, die als papiergeld aan koers onderhevig in omloop kwamen. Nadat zij 3/sde hunner waarde verloren hadden, werden zij in 1853 tegen banknoten ingewisseld.
In regten noemt men anticipatie het uitoefenen van een regt of het verrigten van eene handeling vóórdat de tijd daarvoor gekomen is. Bijvoorbeeld het betalen van eene schuld, die eerst na eenigen tijd vervalt. Wanneer een koopman aan een commissionair goederen in consignatie heeft gezonden, d. i. met het doel, om ze daar ter plaatse te verkoopen, en hij, vóórdat deze verkoop heeft plaats gehad, voor een gedeelte van het bedrag een wissel op dezen trekt heet dit in den handel anticipéren.
In de muziek heet anticipatie eene figuur, waarin een gedeelte van eene doorloopende melodie haar stem moet vinden in een bastoon , die eerst later volgt. Dit geschiedt gewoonlijk in de harmonie om gebruik te maken van zulke dissonnanten, die onvoorbereid kunnen voorkomen.
