Wat is dat? Encyclopedie voor jongeren

P.J.F.H. van de Rivière, R. de Ruyter-van der Feer (1928, 1930 en 1938)

Gepubliceerd op 13-08-2019

Steendruk

betekenis & definitie

(of lithographie) noemt men de kunst, om een tekening zodanig op stenen platen over te brengen, dat zij in kleuren kan worden afgedrukt. Niet ieder soort steen kan voor dit doel dienen, men heeft er een speciaal soort kalksteen voor nodig.

De beste lithographische steen wordt gevonden bij Solenhofen in Beieren. Wil men de tekening met de pen op steen kunnen brengen, dan moet de steen glad zijn; voor krijttekeningen echter moet de oppervlakte min of meer ruw zijn; daartoe schuurt men deze vooraf met scherp zand.

Men tekent dan óf met scheikundig bereid lithographisch krijt, óf met lithographischen inkt, die beide met vetachtige bestanddelen vermengd zijn, de gewenste voorstelling op den steen, bevochtigt de oppervlakte met water en brengt door middel van een wals daarover een laag eveneens vettigen drukinkt aan; deze zal alleen daar blijven hechten, waar vooraf de tekening of de letters waren aangebracht. Onmiddellijk daarna legt men een blad papier op den steen; vervolgens worden beide onder een pers gebracht, waardoor de afbeelding op het papier wordt afgedrukt.

Het tekenen geschiedt op dezelfde wijze als met zwart krijt op papier. Daar de lithographische inkt of het chemische krijt tamelijk taaie stoffen zijn, wordt de tekening op steen gebracht door middel van fijne pennen met scherpe punten, die met een schaar uit dun staal worden geknipt.Door den steen evenals een koperen plaat te etsen (zie: Cliché), kan men de tekening zo versterken, dat zij, evenals de cliché’s van houtsneevormen, op de gewone pers kan worden gedrukt.

De steendruk werd in 1799 uitgevonden door Senefelder te Praag en daar hij veel goedkoper is dan de kopergravure, werd hij spoedig algemeen gebruikt. In de eerste helft der 19de eeuw werden fraaie lithographieën gemaakt; na een tijd van inzinking' wordt tegenwoordig de steendruk weer meer gebruikt, vooral voor aanplakbiljetten.