Wat is dat? Encyclopedie voor jongeren

P.J.F.H. van de Rivière, R. de Ruyter-van der Feer (1928, 1930 en 1938)

Gepubliceerd op 09-08-2019

Kruis

betekenis & definitie

Bij tal van oude volken was het kruis een werktuig, dat tot voltrekking van de doodstraf werd gebruikt. Dit kruis bestond óf uit één paal óf uit twee palen, die op verschillende wijze werden samengevoegd.

Soms lag er een dwarsbalk over de rechtopstaande balk; soms kruiste de dwarsbalk de rechtopstaande balk en dan werd bovenaan de laatste een bord bevestigd met den naam en de misdaad van den veroordeelde; aan zulk een kruis zou, naar de algemene voorstelling, ook Jezus gekruisigd zijn.Door den kruisdood van Christus is het kruis het symbool van het Christendom geworden. In de 3e eeuw van onze jaartelling ontstond het gebruik, tot nagedachtenis van Jezus of om boze geesten af te weren, een kruis te maken.
Keizer Constantijn de Grote liet op openbare pleinen, in paleizen en kerken, kruisen plaatsen en na zijn tijd bouwde men de fundamenten der meeste Christelijke kerken in den vorm van een kruis, zoals men bij Katholieke kerken nog zien kan.
Sinds dien tijd werd het kruis als een heilig teken vereerd en werden op de altaren der kerken en ook door de ridders op hun vaandels en wapens, kruisen aangebracht. Uit dien tijd dateert ook het crucifix — zie aldaar.
Aangezien het kruis zulk een belangrijk symbolisch en heraldisch teken is, heeft men op den grondvorm van het kruis verschillende variaties opgebouwd. Enkele hiervan zijn hieronder afgebeeld. Het Andreas-kruis is zo genoemd naar den heiligen Andreas, die aan zo’n kruis den marteldood is gestorven.
Kruis is in de muziek een teken, hetwelk aangeeft, dat de noot, waarvoor het kruis geplaatst is, een halven toon moet worden verhoogd.