was in het oude Rome de titel van de hoogste staatsambtenaren, die na den koningstijd de macht in handen kregen. Het woord consul is afgeleid van het Latijnse consulere, dat raad geven en raad vragen betekent (denk aan ons woord consulteren).
De Consuls hadden in het begin bijna evenveel macht als de Koning; later werden zij door wetten in hun macht beknot.
De Consuls werden twee aan twee telkens voor een jaar gekozen. Ze hadden ieder om de beurt een maand lang het uitvoerend bewind en voerden dan den titel van consul-major. Soms werd, in tijden van gevaar, boven hen door den Senaat een dictator met onbeperkte macht aangesteld voor ten hoogste 6 maanden. In den keizertijd echter bleef er van de hoge waardigheid der Consuls niets over. De Keizers benoemden hun gunstelingen tot Consul, zodat er soms wel 25 tegelijk waren, die natuurlijk niets te zeggen hadden. In 541 na Christus werd het ambt van consul opgeheven.
Je hebt natuurlijk wel eens gehoord, dat Napoleon, voordat hij tot Keizer werd verheven, ook Consul geweest is. Toen in 1799 door den staatsgreep van Bonaparte ’ de Franse staatsregeling gewijzigd was, werd Napoleon een der drie Consuls en wel de voornaamste.
In werkelijkheid had hij toen reeds alles te zeggen. In 1802 werd hij tot Consul voor 10 jaar benoemd, later tot Consul voor levenslang en in 1804 werd hij tot Keizer uitgeroepen, waardoor aan het tijdperk van het Consulaat een einde kwam.
En tenslotte moeten we nog even vertellen, wat in onzen tijd een consul is. Het is de naam van den vertegenwoordiger van een bepaald land in een ander land. Onder het woord Ambassade vertelden we reeds, wat dit vertegenwoordigen van een land betekent. Maar daar hadden we het over de diplomatieke vertegenwoordigers, waartoe ook de attaché behoort.
De consuls echter hebben in de meeste gevallen niets met politiek te maken: de Nederlandse consuls behartigen in het vreemde land, waar zij wonen, de belangen van onzen handel, nijverheid, landbouw en scheepvaart en moeten hierover geregeld rapport uitbrengen. Verder hebben zij tot taak de in dat vreemde land wonende Nederlanders te beschermen en mogen ook in enkele gevallen, wanneer dat uitdrukkelijk is bedongen, rechtspraak uitoefenen — zie: Capitulatie — over hun landgenoten. Men onderscheidt onbezoldigde consuls, die in ons land honoraire consuls genoemd worden (denk aan honneur, dat eer betekent) en bezoldigde of beroepsconsuls.
